Pas op: dit artikel bevat spoilers.
“Dit is geen politieke film,” zeiden de makers van Rogue One: A Star Wars Story. Maar zijn de Star Wars-films niet altijd al politiek geweest, met hun allegorie voor fascisme dat steeds in nieuwe camouflage de kop opsteekt? In dat opzicht is Rogue One geen uitzondering.
De film speelt zich af vóór A New Hope. Centraal staat Jyn Erso (gespeeld door Felicity Jones), de dochter van Galen Erso (gespeeld door Mads Mikkelsen), een wetenschapper die The Empire heeft geholpen de Death Star te bouwen. In het begin wil Jyn niets met de Rebel Alliance te maken hebben: “All it’s ever brought me is pain,” zegt ze, refererend aan haar jeugdtrauma, toen ze moest toezien hoe haar moeder werd gedood en haar vader werd meegenomen door soldaten van The Empire. Zelfs als de excentrieke rebel Saw Gerrera haar probeert te overtuigen van de ernst van de situatie door iets te zeggen over ruimteschepen die boven hen worden opgeblazen, antwoordt ze: “Can’t see it if you don’t look up.” Het is een treffende metafoor voor angstige politieke tijden, waarin men niet het hoofd boven het maaiveld durft uit te steken. Maar nog treffender is de boodschap die Rogue One wil uitdragen over idealen, rebellie en moeizame maar lonende overwinningen: een metafoor voor de strijd om verandering en diversiteit in het recalcitrante Hollywood.
Metafoor voor angstige politieke tijden
Nadat haar vader, een moderne Daedalus, haar laat weten dat hij een zwaktepunt heeft ingebouwd waarmee de Death Star onschadelijk gemaakt kan worden, sluit Jyn zich aan bij de Rebel Alliance en bedenkt ze een plan om de blauwdrukken van de Death Star te stelen uit de archieven van The Empire op de planeet Scarif. Ze krijgt hulp van onder andere Cassian Andor, een piloot die doet denken aan de jonge Han Solo (gespeeld door de Mexicaanse acteur Diego Luna); Bodhi Rook, een gedeserteerde Empire-piloot (gespeeld door de Brits-Pakistaanse Riz Ahmed); Chirrut Îmwe (gespeeld door de Chinese Donnie Yen), een blinde krijger-monnik die het met behulp van de Force opneemt tegen een dozijn Stormtroopers; Baze Malbus (gespeeld door de Chinese Wen Jiang), een badass krijger die zonder te twijfelen het gevaar tegemoet gaat; en K-2SO, een sarcastische robot — want wat is Star Wars zonder een sarcastische robot? Tussen epische gevechten door wisselen de rebellen kwinkslagen uit en redden ze elkaars leven, waardoor je het groepje misfits al snel in je hart sluit. Het lukt Jyn net om de blauwdrukken over te dragen aan de Rebel Alliance, waarna gelijk de kracht van de Death Star wordt gedemonstreerd door Grand Moff Tarkin, die de planeet opblaast zodat alle hoofdpersonen omkomen. Op het laatst wordt getoond hoe de blauwdrukken worden overhandigd aan Princess Leia. Hiermee is het verhaal van Jyn en haar mede-rebellen af en wordt er een brug geslagen naar de gebeurtenissen in A New Hope. Hoewel de personages in Rogue One een enorm belangrijke bijdrage hebben geleverd aan de ondergang van The Empire, krijgen Jyn, Cassian en de anderen geen epische sterfscène, geen Darth Vader-style “Noooooooooo!” als laatste woorden. Zo wordt duidelijk gemaakt dat het Star Wars-universum niet alleen draait om confrontaties tussen helden en schurken, maar juist ook om de inspanningen van de gewone bevolking, hoi polloi, die iets groots teweeg kunnen brengen maar daarvoor niet worden erkend of herinnerd. Niet voor niets komt de zin “Rebellions are built on hope” regelmatig terug in de dialogen: de kijker wordt eraan herinnerd dat niet alleen in de Star Wars-films, maar ook in het dagelijkse leven moed moet worden gehouden, en dat actie ondernemen altijd beter is dan passief toekijken.
Ik vind het moeilijk om over Rogue One te praten zonder de film te vergelijken met The Force Awakens. Vooral door het tragische einde heeft Rogue One een meer grimmige boventoon, maar dit maakt de gebeurtenissen in A New Hope extra urgent. Toen The Force Awakens een jaar geleden uitkwam, was mijn enige echte kritiekpuntje dat het plot veel overeenkwam met dat van A New Hope. Toch vond ik de film revolutionair: ik was erg onder de indruk van de diversiteit van de cast en blij met het vrouwelijk hoofdpersonage, Rey, die bij toeval betrokken raakt bij de opstand tegen The New Order en zich ontpopt tot een rebel. Zodra Rey erachterkomt wat voor krachten ze heeft, laat ze deze zich niet meer ontglippen. De film toont niet alleen haar moed en gevechtsvaardigheden, maar laat ook haar kwetsbare kanten zien: ze toont compassie voor haar kameraden en worstelt met twijfels of haar pad wel het juiste is. Met Rey en de rest van de cast in The Force Awakens was de toon gezet voor de nieuwe reeks Star Wars-films: de focus ligt op het vertellen van de verhalen van minderheden binnen het Star Wars-universum en daarmee nemen deze twee films een belangrijke positie in binnen Hollywood. Je zou kunnen zeggen dat Rey’s ontwikkeling van gedupeerd weesmeisje tussen de scheepswrakken op Jakku tot voorvechtster van de Rebel Alliance een allegorie is voor seksisme in Hollywood, terwijl in Rogue One de diversiteit het wint van het blanke, mannelijke gezicht van het fascisme.
Het lot van The Empire ligt in vrouwelijke handen
Hoewel het vanuit een feministisch oogpunt uiteraard toegejuicht wordt dat zulke iconische films vrouwelijke hoofdpersonen hebben, zijn Rey noch Jyn in your face feministisch. Ze boksen niet op tegen de mannen; ze staan op zichzelf als interessante, complexe personages. Hoewel ik teleurgesteld was dat er niet veel vrouwen te zien waren in Rogue One — alleen Jyn’s moeder die wordt vermoord, twee vrouwelijke gevechtspiloten, en maar één zwarte vrouw binnen de Rebel Alliance, Senator Pamlo, die tegen het infiltreren van Scarif is en het ongelukkigerwijs moet afleggen tegen Jyn — wordt de teneur toch door vrouwen bepaald: hun acties zijn belangrijk en hun interacties interessant en nuttig. Het lot van The Empire ligt in vrouwelijke handen: we zien meer van Mon Mothma, leider van de Rebel Alliance, die in A New Hope slechts een korte scène had en hier wordt neergezet als een rationele oudere vrouw, begaan met het lot van haar mede-rebellen. Jyn’s koosnaampje van haar vader, “Stardust,” vormt de sleutel tot het slagen van de missie, waardoor de blauwdrukken van de Death Star overgaan van vrouw op vrouw, van Jyn naar Leia. Op een subtiele manier geven beide films zo meer diepte aan het originele Star Wars-verhaal, dat inmiddels zo iconisch is als een volkslegende. Het idee dat voorafgaand aan de eerste scéne van A New Hope, waarin Leia probeert te ontsnappen met de blauwdrukken, een klein team van outsiders het bastion van The Empire heeft geïnfiltreerd, bewaakt door blanke, mannelijke personages, is symbolisch. Jyn en haar team veranderen de geschiedenis en moeten hiervoor sterven. Maar ook de geschiedenis van Star Wars zelf verandert, doordat er wordt getoond hoe divers dat universum kan zijn.
