Voor het laatste artikel uit deze serie over selfies van beroemdheden en kunst staat niet een foto van een beroemdheid centraal, maar onze eigen selfies online. Ik begin bij mijzelf. Lange tijd postte ik selfies met katten, totdat mijn vriend mij erop wees dat het echt niet meer kon. (Lees hier mijn artikel over selfies met katten.) Ergens had hij wel gelijk, want ik was en ben nog steeds hard aan de weg aan het timmeren als kunstcriticus en helaas neemt niet iedereen katten serieus. Dus heb ik een bevriende fotograaf gevraagd om foto’s van mij te maken. Na 250 kiekjes geschoten te hebben, hadden we een selectie van dertig gemaakt. Ik liet mijn vijf favorieten aan mijn vriend zien, waarop hij zei: “Maar je wilt toch overkomen als een professionele journalist, niet als een prinses uit het Noorden van Game of Thrones?” Mijn selectie bestond inderdaad uit foto’s waarin ik zwoel keek en mijn lange haren in de wind wapperden.
Onze online profielen zijn geen maskers
Ik realiseerde me dat ik mij al die tijd probeerde te verstoppen achter een kat of mijn eigen haar. Mijn grootste selectiecriterium om een foto online te zetten was: “Sta ik er mooi op?” Opeens wijzigde het selectiecriterium van mijn uiterlijk naar mijn inhoud. Iets waar ik tot op dat moment helemaal niet bij stilgestaan had. Uiteindelijk heb ik een foto gekozen waarop ik zelfverzekerd de camera inkijk, zonder wapperende haren of een kat, om op LinkedIn, Twitter en Vileine te zetten. Alleen op Facebook kon ik het alsnog niet laten om mijn prinses-uit-het-Noorden-foto online te zetten.
Zoals ik al eerder opmerkte, dwingen sociale media als Facebook, Twitter en Instagram ons om onszelf aan de wereld te tonen. Zelfs gebruik je geen foto van je eigen gezicht en zet je daar een ander beeld voor in de plaats — zoals je hond, een doodshoofd of een spreuk —, dan nog zegt het iets over jou. Jij hebt immers het beeld geselecteerd waarmee je iets wilt zeggen over jezelf. Onze online profielen zijn dan ook zeker geen maskers, beargumenteert Adam Levin in zijn artikel “The Selfie in the Age of Digital Recursion”. We doen ons niet werkelijk als een compleet ander persoon voor — ik ben namelijk echt dol op katten, heb een romantische inslag en ben bovendien een professionele kunstcriticus. Wat er dus eigenlijk gebeurt, is dat we in onze online profielen hele afgewogen keuzes maken over welk deel we van onszelf willen laten zien. In mijn geval heb ik ervoor gekozen om mij voornamelijk als een kunstcriticus online te tonen en niet als een kattenvrouwtje.
Sommigen zullen ervoor kiezen om foto’s van verre vakanties, die we associëren met reislust, te laten zien. Anderen zullen een foto van zichzelf plaatsen van toen ze nog klein waren, wat we dan associëren met nostalgie. En weer anderen zullen juist een foto plaatsen van een zonsondergang met een spirituele spreuk om daarmee hun visie op het leven kenbaar te maken. Het hoeven niet direct foto’s te zijn die iets zeggen over jezelf, maar ze vertellen ons in ieder geval waar je je graag mee zou willen associëren. Je online profiel zegt dus niet zozeer wie je bent, maar wie je zou willen zijn. In dit kader past ook photoshop. Hiermee kunnen we immers op het gebied van ons uiterlijk tonen hoe we eruit zouden willen zien.
Kinderfoto’s die van iedereen zouden kunnen zijn
De kunstenares Intimidad Romero doet echter iets anders met haar selfies op haar Facebookprofiel. Iets waardoor we geen grip kunnen krijgen op wie ze is, noch op wie ze zou willen zijn. Haar foto’s zijn namelijk allemaal gepixeleerd. Ongeacht of het nu een kiekje is van een dagje op het strand, of een oude kinderfoto. Zelfs in een selfie waar ze een tijdschrift aan het lezen is, is het tijdschrift gepixeleerd.
Hierdoor worden haar foto’s generiek: haar strandfoto’s lijken op ieders foto van een dagje op het strand, net als haar kinderfoto’s die van iedereen zouden kunnen zijn. Misschien laten de foto’s die we online zetten in feite veel minder individualiteit zien dan we denken, en wel omdat we altijd kiezen voor de mooiste en meest charmante afbeeldingen van onszelf. En dat is begrijpelijk, want je wilt zo goed mogelijk voor de dag komen voor die ene persoon die je wellicht opzoekt om te kijken of je wel leuk genoeg bent voor een date, een baan of iets anders.
Het online profiel is dus eigenlijk een visitekaartje. En zo is het ook vanaf het begin door Facebook, LinkedIn en andere sociale media ontworpen. We keuren zelf toch ook vaak genoeg anderen aan de hand van wat er online over hen te vinden is.
Romero speelt in op het voyeurisme dat elke internetgebruiker bevangt als die zich onbespied achter de computer waant. Hongerig naar de ene foto van Romero waarop haar gezicht wel te zien is, realiseer ik mij dat zij mijn foto’s wel gewoon kan zien. Het internet heeft ervoor gezorgd dat we ieder moment bekeken kunnen worden — niet alleen door grote bedrijven en regeringen, maar ook door elkaar.
