Hoe heet het?
Pussy Album door Stella Bergsma
Waar en wanneer?
Nederland, 2016
Waar gaar het over?
Eva van Liere, de hoofdpersoon van Pussy Album, is de archetypische anti-heldin: 37 jaar, alcoholist, single en net ontslagen van haar baan als onderwijzeres omdat ze seks heeft gehad met een leerling. Ze zit veel in de kroeg, neukt met een heleboel mannen, leest (en schrijft soms) gedichten en probeert zowel het hoofd boven water te houden als de wereld om haar heen te begrijpen. Dat lukt haar echter steeds minder, met fatale gevolgen: ““Langzaam verdwijnen,” zeg ik. “Dat wil ik van het leven.””
Waarom moet je dit boek toch echt lezen?
Pussy Album is een ode aan de dingen die schuren, wrijven, ongemakkelijk zijn, pijn doen. Met veel verve en een overvloed aan woorden beschrijft Stella Bergsma de zinloosheid, banaliteit en kleine tragiek van het hedendaagse leven. Van de afschuwelijke bureaucratie van instituten als het DWI tot het vergeten verdriet van bejaarden, en van de hebberige, schreeuwende koopjesjagerigheid van de consumptiemaatschappij tot de nietszeggende herhaling van een postronde:
“Het gaat maar door, die klotestraten, met die arbeidershuisjes. Kleine kutwoningen met een prop reclame erin. Van de bus ongelezen in de vuilnisbak. Met de vuilniswagen mee naar de vuilstort. Mensen die nooit gelezen papier van de ene naar de andere plek verplaatsen in de monotone regen.”
Deprimerend? Niet helemaal. Want Eva mag dan misschien een misfit zijn en alles ‘fout doen’ – een self fulfilling prophesy die ze van haar tirannieke vader meegekregen heeft -, Stella Bergsma laat zien dat het alternatief nog zieldodender is. Eva braakt weliswaar non-stop haar frustraties uit en probeert op alle manieren aan de verveling en platvloersheid van het dagelijks leven te ontsnappen, maar ze leeft op haar eigen manier: destructief, maar vol gevoel. Zij ziet de dingen waar anderen hun ogen voor sluiten. Niet alleen dood en aftakeling, ook kwetsbaarheid in onverwachtse situaties:
“Schoonmakers. Ze breken mijn hart nog eens. […] Als ik ze groette, waren ze zo blij dat mijn ziel ervan scheurde. Ze zijn bijna de enigen die nog kijken en niemand ziet hen. Samen met dikke of oude mensen, gehandicapten. De mensen met kwetsbare ogen.”
Wat moet je weten als je dit boek toch niet wilt lezen?
Met Eva probeerde Stella naar eigen zeggen een Bukowski-achtig personage neer te zetten, op zoek naar de zelfkant van het leven – maar dan als vrouw. Nu legde ik al eerder alcoholistische anti-heldinnen onder de loep. Waar die personages echter wanhopig probeerden ‘normaal’ over te komen en hun verslavingsgedrag te verbergen voor de buitenwereld, treedt Eva juist zonder schaamte of rem naar buiten. Of ze nou zo dronken is dat ze niet meer uit haar woorden kan komen of niet – in die zin lijkt ze meer op Cass Neary uit Generation Loss. Niet voor niets staat op de achterflap: “Hoed u: ze neukt terug, maakt kutafdrukken op uw nieuwe bank en schreeuwt haar naam van de daken.” Dat gedrag levert haar het onvermijdelijke predicaat ‘aandachtshoer’ op, nota bene van een andere vrouw uit de kroeg.
Pussy Album is echter niet alleen feministisch omdat Eva een anti-heldin is. Er zijn genoeg boeken over vrouwelijke alcoholisten en vrouwen die zich een slag in de rondte neuken zijn mijns inziens ook niet bijzonder revolutionair meer. Ook de verhaallijn met de leerling voelt belegen. Pussy Album staat echter wel vol met rake observaties over seks en de dubbele moraal:
“Ik ben een man, ik wil neuken, maar mag niet neuken, want vrouwen willen niet neuken. De vrouwen die wel willen neuken wil ik niet. Ik wil de vrouwen die niet willen neuken, maar die willen niet neuken. Ik ben een vrouw, ik wil neuken, maar doe alsof ik niet wil neuken, anders willen mannen me niet neuken. Mijn nee betekent ja en mijn ja nee, behalve soms, dan is het omgekeerd.”
En over die vermeende ‘macht’ die vrouwen via seks over mannen zouden uitoefenen:
“Vrouwen hebben zoveel macht, zeggen ze. Ze duwen hun decolleté in je gezicht of slaan hun lange benen over elkaar en je bent nergens meer als man. Ow, ow, ow, wat zijn die borsten fakking destructief, hij kwijlt, sterft, snakt, maar als hij klaar is gekomen zijn het alleen nog hompen vet en klier. Flikker op met je vleespenen, kutwijf.”
Die kritische kanttekeningen maken Pussy Album tot méér dan een verhaal over zelfdestructie. Net als Eva ziet Stella Bergsma heel goed wat er speelt in onze maatschappij – en net als Eva is ze niet van plan om daarover te zwijgen.
Kant-en-klare quote voor op feestjes en partijen:
“Liefde is haat met kusjes.”
