Het hele jaar door lees ik al online artikelen over ‘de elite’. De term waarvan niemand precies weet wie ermee bedoeld wordt, en als mensen de term proberen te demystificeren, dan komen ze allemaal op iets anders uit. Twee voorbeelden uit het gigantische aanbod:
Charles Murray, schrijver van Coming Apart: The State of White America zegt het volgende:
Mathijs Bouman, columnist voor het Financieel Dagblad, komt tot de conclusie dat het over hemzelf gaat:
De meest logische definitie
Als je op zoek bent naar een goede definitie van de term ‘elite’ lijkt de uitleg van Reference.com nog het meest nuttig:
Hoewel deze definitie zich toespitst op de Amerikaanse samenleving (zoals het een Amerikaanse site betaamt), kun je in feite ieder ander land hiervoor in de plaats zetten en wordt het al duidelijker waar het over gaat.
De elite bestaat uit rijke mensen en mensen met macht en controle over grote organisaties of zij die zich in besluitvormende posities bevinden. Echter, de autoverkoper die ‘per ongeluk’ rijk werd van auto’s verkopen behoort niet écht tot de elite, terwijl Geert Wilders, die zo graag wil dat mensen tegen de elite stemmen, toch echt wél tot de elite behoort en mensen eigenlijk oproept tegen zichzelf te stemmen.
Het veelvuldige gebruik van de term ‘elite’ zorgt dat het onduidelijk is over wie je spreekt wanneer je over hen spreekt. Natuurlijk kun je een valide argument maken tegen de filmmakers uit Hollywood, omdat zij veel grote verhalen maken, maar zich onttrekken aan de verantwoordelijkheid voor goede representatie te zorgen. Natuurlijk kun je zeggen dat rijke mensen meer te vertellen hebben in de wereld dan zij met minder geld. Maar je kunt er niet gewoon de term ‘elite’ in gooien, zonder verder toe te lichten waar het over gaat. Een filmmaker uit Hollywood en een CEO van een grote levensmiddelenproducent hebben eigenlijk namelijk maar weinig met elkaar gemeen.
Polarisatie
Waarom wordt de term dan toch zoveel gebruikt? Omdat het altijd klinkt alsof je het niet over jezelf hebt, maar over een ander. Als Wilders het zegt, dan lijkt het alsof hij het over iedereen heeft, behalve over hemzelf. Als Donald Trump het zei, tijdens de verkiezingen die over de ‘gewone mens’ gingen, dan hoorde hij daar niet bij. Ondanks dat zijn hele kabinet uit ‘de elite’ komt. Het zijn voormalig directeuren van bijvoorbeeld banken en oliemaatschappijen. De term ‘elite’ werkt dus vooral polariserend en zet de spreker in een goed voetlicht. Als je namelijk je mond opentrekt om de term ‘elite’ te bekritiseren, dan hoor je bij de elite en heb je meteen geen recht van spreken meer.
Er zijn meer van dat soort paraplutermen, bijvoorbeeld ‘linkse hobby’. Als je kunst en cultuur belangrijk vindt, omdat het een manier is om de maatschappij te weerspiegelen en machthebbers te bekritiseren, dan heb je een linkse hobby. Een hobby die elitair is en niet voor het ‘gewone volk’. Terwijl de gemiddelde kunstenaar niet of nauwelijks rond kan komen van de kunst alleen, en er dus altijd twee banen op nahoudt, en de ‘rechtse hobby’ bij uitstek is om geld uit te geven aan ondernemers en mensen die al veel geld hebben meer geld toe te sturen. Wie van hen is dan ‘het gewone volk’, en naar wie moet dat geld eigenlijk gaan? En kun je wel zomaar zeggen dat overal een prijskaartje (‘hier mag geen belastinggeld naartoe gaan!’) aanhangt, terwijl er ook andere vormen van waarde-creatie bestaan? Is ontwikkelingshulp een linkse hobby als het ervoor zorgt dat er op den duur goede handel kan ontstaan met een ander land? Of wordt het dan een rechtse hobby? Is het verbruiken van spreektijd in de Tweede Kamer voor zoiets absurds als ‘kopvoddentaks’ niet een veel ergere verspilling van belastinggeld?
Wat ik maar wil zeggen, is dat dit soort termen gebruikt worden om te polariseren en tegenstellingen te laten ontstaan die niet altijd even duidelijk zijn zonder het gebruik van de term. Terwijl een term als ‘elite’ tegelijkertijd vaag genoeg is om ervoor te zorgen dat er eigenlijk alles onder kan vallen en tegelijkertijd helemaal niets. En dat je geen lastige vragen krijgt, zoals die hierboven, want als iemand vragen stelt, dan horen ze zelf tot de elite met hun linkse hobby’s.
De elite is een frame
Net als de ‘linkse hobby’s’ is de term ‘elite’ een frame. Framing is een overtuigingstechniek waarbij je ervoor zorgt dat je in de communicatie met je doelgroep woorden gebruikt die aansluiten bij de belevingswereld van je doelgroep. Het voornaamste hierbij is dat het frame makkelijker voet aan de grond krijgt als er al dingen bekend zijn over bijvoorbeeld het probleem waar het frame aan wordt gehangen. Door te appelleren aan het gevoel van economische schaarste en te zeggen dat dat komt door de ‘elite’ die wil dat we geld blijven uitgeven aan de EU. Of door in te spelen op gevoelens van machteloosheid en te zeggen dat dit komt door de ‘elite’ waar men een tegenstem op uit moet brengen. Een term als ‘elite’ vormt dan eigenlijk een vrijbrief om jezelf schaamteloos naar voren te brengen als reddende engel, terwijl je iedereen die tot die elite behoort weg zet als zwart schaap, en daarvoor hoef je niet eens specifiek te zijn over wie je dan bedoelt.
‘Elite’ schreeuwen is politiek van de luiaards
Continu dwepen met paraplutermen als ‘elite’ en ‘linkse hobby’ getuigt daarom nog het meest van slapte en luiheid. Het is de politiek van hen die uit zijn op meer stemmen, in plaats van de tijd te nemen om een probleem aan te pakken en in kaart te brengen wat nou de echte boosdoeners zijn. Dat lui zijn zou zo erg nog niet zijn als je een blog schrijft en gewoon zin hebt om iemand de schuld te geven van je problemen, maar het feit is dat dit soort gemakzucht zich in het publieke en politieke debat heeft gewurmd. Dat niet de anonieme commentator ‘de elite’ weer eens de wind van voren geeft, maar de benoemde volksvertegenwoordiger. Degene die namens het hele volk het mandaat heeft voor ons beslissingen te nemen, is te lui en populistisch om een probleem aan te pakken, en begint in plaats daarvan haar eigen straatje schoon te vegen. Met de term ‘elite’ kan iedereen de schuld krijgen behalve de luiaard zelf, ook al behoort zij ook tot de elite. Daarom gaat mijn stem naar het eerste Kamerlid die de vraag der vragen eindelijk eens durft te stellen: “Waar hebben we het eigenlijk over?”
Pingback: 365 dagen Vileine: leven, liefde en lessen! – Vileine.com
Pingback: Kanttekeningen: weg met links en rechts, op naar de toekomst! – Vileine.com