Het was Prinsjesdag op die derde dinsdag in september. Er reed een glazen koets door de stad met een koning die naar iedereen zwaaide, hoewel niemand precies wist waarom. Iedereen die iets voorstelde in het land was samengekomen om te horen wat de koning te zeggen had, en voor de gelegenheid hadden alle vrouwen gekke hoedjes op gezet en de mannen deden grappige sokken aan. Omdat ze dat leuk vonden, maar ook omdat ze er iets mee konden zeggen terwijl eigenlijk alleen de koning mocht spreken. Zo was er Carla, die een jurk en een hoedje had gemaakt van visnetten, om iets te zeggen over duurzame visserij. De sokken van de mannen waren Alzheimer-sokken, zodat die ziekte een beetje aandacht zou krijgen. En Marianne Thieme had een hoedje op om te zeggen dat er te weinig vrouwelijke leiders in de Tweede Kamer zaten. En daar had ze gelijk in. Of niet?
Op de website van de Partij voor de Dieren staat de statement van Thieme die er op neerkomt dat er een scheve man-vrouw verhouding is in de Tweede Kamer. Ze stelt:
“De belangrijkste klokkenluiders van de financiële crisis waren allemaal vrouw. Feminiene kracht is nodig om ons vastgelopen economische model te veranderen in een economie van waarden. Een systeem waarin sociale en ethische waarden leidend zijn om klimaatverandering, armoede en ongelijkheid in de wereld aan te pakken.”
Op de website van de Partij voor de Dieren staat te lezen dat het gebrek aan vrouwen een wezenlijk democratisch tekort is. Daar lijkt weinig op af te dingen. Representatie moet ook in leiderschap binnen de politiek kloppen om echt te kunnen representeren. Maar dan neemt Thieme nog een afslag en zegt dat het gebrek aan vrouwelijke politieke leiders een “gemiste kans [is] om deze instabiele wereld stabiel te maken met principes van mededogen, duurzaamheid, persoonlijke vrijheid en persoonlijke verantwoordelijkheid.”
Waar ik de eerste kanttekening wil plaatsen is bij het hoedje zelf. Het vervelende met die hoedjes vind ik dat je daaraan kunt aflezen dat het probleem voor de betreffende politica of politicus net boeiend genoeg is om er iets ludieks mee te doen op een dag in het jaar dat iedereen er al gek uitziet, en dan weet je vrij zeker dat je er de rest van het jaar niets meer over hoort.
Ten tweede, en veel belangrijker, stoor ik meer aan dat Thieme vrouwen associeert met bepaalde principes, zonder ook maar een beetje te laten zien waar ze dat op baseert. Beste Marianne, ik heb die schone taak even op mij genomen als je het niet erg vindt. En als je het wel erg vindt, heb je pech. Ik ben helaas niet gezegend met het mededogen dat jij vrouwen toedicht.
Wie is de betere leider?
In Nederland blijkt er weinig onderzoek gedaan naar leiderschap bij mannen en vrouwen. Ondanks dat de resultaten misschien niet een-op-een op zullen gaan, heb ik daarom gekeken naar onderzoeken uit andere delen van de Westerse wereld, met name de VS, om een idee te krijgen van wat Thieme ons op de mouw speldt.
Laat ik beginnen te zeggen dat perceptie alles is in de politiek. Perceptie is realiteit.Dat werd voor het eerst duidelijk door een politiek debat dat op televisie werd uitgezonden, het debat tussen John F. Kennedy en Richard Nixon in 1960.
De radioluisteraars vonden dat Nixon de Winnaar was, maar de televisiekijkers verklaarden bijna unaniem dat Kennedy gewonnen had. Zijn lichaamstaal, gezichtsuitdrukking en de rust die hij uitstraalde tijdens het debat haalde de kijkers over.
De waarneming van vrouwen
De perceptie van vrouwen speelt dus ook een belangrijke rol in welke eigenschappen we aan hen toedichten. In een onderzoek uit 2008 van het Pew Research Center bleek dat mensen denken dat mannen en vrouwen evenredig goede leiders zouden zijn, terwijl bij alle eigenschappen die aan leiderschap worden toegedicht de vrouwen beter scoorden dan de mannen, op één na.
Let wel, dit gaat over perceptie. In hetzelfde onderzoek blijkt dat de vrouwelijke stereotypische eigenschappen van zorgen en sociaal zijn ook in politieke domeinen doordringen. Zo denken mensen dat vrouwen beter presteren in domeinen als de zorg en het onderwijs, terwijl mannen in defensie en veiligheid & justitie het beter zouden doen. Over het geheel genomen denken mensen dat vrouwen veel beter zijn in vaardigheden die mensen belangrijk vinden in politici: compromissen sluiten en de overheid eerlijk houden bijvoorbeeld.
Waar het op neerkomt, is dat vrouwen het overall dus veel beter doen dan de mannen, en toch zijn er van de 16 lijsttrekkers 15 mannen in Nederland. Bij het Amerikaanse onderzoek dachten de respondenten dat dit kwam omdat vrouwen niet ‘hard genoeg’ zijn voor de politiek, omdat ze niet voldoende leidinggevende ervaring zouden hebben, maar vooral omdat ze werk en privé meer moeten balanceren dan mannen, omdat van vrouwen nog steeds verwacht wordt dat ze voor de kinderen zorgen of willen zorgen.
Zijn vrouwen niet hard genoeg voor de politiek? In een ander Amerikaans onderzoek blijkt dat vrouwen in het House of Representatives het beter doen dan mannen. Waarom? Het effect wordt ook wel het Jackie Robinson effect genoemd. Jackie Robinson was één van de beste honkbalspelers aller tijden, omdat hij Afrikaans-Amerikaans was. Niet omdat zijn genen hem op de een of andere manier beter maakten, maar omdat je als zwarte persoon in de VS nu eenmaal veel beter moet presteren om op hetzelfde niveau te kunnen komen als je blanke medemens. De vrouwen in het House of Representatives zijn op dezelfde manier beter; ze moeten beter presteren om op hetzelfde niveau te komen, maar gelukkig kunnen ze daar dan gehakt maken van de mannen die met minder dezelfde functie behaalden. Daarnaast, als vrouwen denken te maken te krijgen met vooroordelen, of deze zelf hebben geïnternaliseerd (en dus denken dat ze niet goed genoeg zijn) zullen alleen de beste en meest ambitieuze vrouwen opstaan als leiders.
Een noodzakelijke cultuuromslag
Buiten de politiek doen vrouwen het iets beter in het bekleden van leiderschapsposities, maar ook hier speelt perceptie een rol: Vrouwen denken dat het lastig is een hoge functie te bekleden in een parttimebaan, terwijl dat door bijna de helft van de Nederlandse organisaties niet als een probleem wordt gezien. Wel zou er een cultuuromslag moeten komen waarin flexibiliteit voorop staat, aldus een onderzoek van Regus. En de beloning moet natuurlijk gelijk worden getrokken: in bijna 30% van de bedrijven verdienen vrouwen nog minder dan mannen, aldus de Randstad WerkMonitor.
De vrouwelijke CEO
Een onderzoek van Jack Zenger en Joseph Folkman laat verder nog zien dat de meerderheid van leiders nog altijd mannen zijn, terwijl vrouwen altijd als effectiever worden beoordeeld.
En vrouwen scoorden hoger op alle competenties die men waarneemt in leiders:
Alle zeg je, Winnie? Nou ja, alleen bij het ontwikkelen van een strategische visie scoren de mannen hoger, maar de realiteit is dat je dat niet kunt waarnemen bij een vrouw, omdat die lang niet zo vaak op de stoel zitten waar je een strategische visie mag ontwikkelen.
Mocht het je nog niet duidelijk zijn dat vrouwen het beter doen dan mannen als leiders:
Het was dan misschien een stom hoedje, het punt dat Thieme maakt is terecht, en aangezien grotere partijen meer stemmen krijgen, en dus sneller een vrouw op een hoge positie kunnen krijgen doen de andere partijen er goed aan naar haar oproep te luisteren. Je stemt uiteindelijk op de partij en haar standpunten, niet op de vrouw alleen. Maar je stemt zeker niet op de vrouw als zij niet aangedragen wordt als leider voor de ideologie waar jij achter staat.
Wanne
2 oktober 2016 at 18:18
Er zijn twee vrouwelijke lijsttrekkers: Ook de Piratenpartij. Nog niet veel maar toch.