REAL/FAKE

Female Gaze: seks en zijde in The Fall

Maartje Geels werpt haar female gaze op de BBC-detectiveserie The Fall.

The Atlantic riep de serie uit tot ‘most feminist show on TV’ en menig feminist loopt inmiddels met de leading lady weg. De stoere detective Stella Gibson (Gillian Anderson, The X Files) uit de Britse dramaserie werd in slechts twee televisieseizoenen een feministisch icoon. Gekleed in hakken en één van haar befaamde zijden blouses ziet zij het als haar persoonlijke missie om seriemoordenaar Paul Spector (50 Shades of Grey’s Jamie Dornan) achter de tralies te krijgen.

Televisiecritici bejubelden de feministische inslag van de serie. In welk tv-programma worden nou citaten van de feministische schrijfster Margaret Atwood gebruikt? Zelden zien we op televisie een vrouwelijke personage dat voor zichzelf opkomt, zich niet laat intimideren en zeker is van haar eigen seksualiteit. ‘The basic human form is female,’ is Stella’s overtuiging.

Femme fatale

Ze doet denken aan een femme fatale uit een Hitchcockfilm, de Stella. Aantrekkelijk, glamorous en afstandelijk. Vrouwen willen haar zijn en mannen willen stuk voor stuk met haar naar bed. Precies dit vrouwbeeld beschreef de feministische filmcriticus Laura Mulvey in de jaren zeventig van de vorige eeuw. Met de term ‘male gaze’ verwees zij naar de visuele narratief in film, die vaak gericht op de mannelijke blik. Het vrouwenlichaam wordt van de tenen tot aan de borsten en het gezicht langzaam gefilmd. Hier en daar wordt de camera gericht op een kont, dan weer op een paar borsten. Het vrouwelijk lichaam is binnen deze theorie vooral aanwezig om de heteroseksuele, mannelijke kijker te pleasen.

schermafbeelding-2016-09-27-om-19-46-26

Vrouwelijke objectificatie kent een lange traditie in de film- en televisiewereld. Gibson is anders: ze geniet van seks en is niet bang om dat ook voor zichzelf te regelen. Bijvoorbeeld wanneer ze op een aantrekkelijke mannelijke collega afstapt en hem zonder blikken of blozen het adres van haar hotel doorgeeft, inclusief kamernummer. Zelfs wanneer haar seksuele assertiviteit wordt aangesproken door een mannelijke collega lijkt dit haar weinig te kunnen schelen. “Man fucks woman. Subject man, verb fucks, object woman. That’s okay. Woman fucks man. Woman subject, man object. That’s not so comfortable for you, is it?”

Poppen

Feministisch? Ja. Maar tegelijkertijd is er iets geks aan de hand met de manier waarop het vrouwelijke lichaam in de serie in beeld wordt gebracht. Zo poseert moordenaar Paul Spector zijn vrouwelijke slachtoffers op een manier die nog het meest doet denken aan een meisje dat met haar poppen speelt. Hij wast hun dode lichamen, lakt hun nagels rood en legt ze in uitdagende poses terug op bed.

Tijdens deze ‘moordscènes’ is de cameralens gefocused steeds gericht op specifieke lichaamsdelen. Een been, handen, dijen: de vrouwen worden niet langer als geheel gezien, maar visueel ontleed. Neem de zelfverzekerde advocate Sarah Kay uit seizoen 1. We zien haar voor het eerst in een bar waar ze met een collega flirt. Toch verdwijnt haar eigenheid en wil (agencynaarmate het seizoen vordert: in aflevering 3 is ze niets meer dan een ontbloot lustobject voor Spector.

schermafbeelding-2016-09-27-om-19-54-53

Shots van de moorden worden afgewisseld met beelden van Stella’s one-night stand. Langzaam kleedt ze zich uit voor een mannelijke collega, blouse open en borsten duidelijk zichtbaar. De camera blijft even hangen op haar volumneuze decolleté om vervolgens af te zakken naar haar afgetrainde, strakke buik. Ja, Stella heeft de controle over de one-night stand, maar qua beeld krijgt ze dezelfde behandeling als Spector’s slachtoffers.

Objectificatie

Waar de one-night stand juist vrouwelijke agency moet aanduiden, wordt er teveel gefocust op het vrouwelijk lichaam. Borsten, haar, buik… Net als in Mulvey’s theorie worden lichaamsdelen stuk voor stuk in beeld gebracht, en zo wordt het plaatje van de vrouw als individu ingeruild voor objectificatie van erotische lichaamsdelen.

De one-night stand doet denken aan Samantha Jones uit de hitserie Sex and the City. Ook zij was een feministisch icoon, maar wel altijd met een push-upbeha aan. Is dat erg? Ja. Vrouwelijke kijkers wordt op deze manier namelijk weer stilzwijgend verteld dat onze waarde als vrouw afhangt van ons uiterlijk. Zelfs Stella, zelfbedenoemde feminist, wordt gedefinieerd door haar blonde lokken en volle borsten.

Seks, maar niet teveel

Om serieus genomen te worden in deze wereld moeten vrouwen zich op een bepaalde manier kleden: niet te sexy, maar ook weer niet preuts. Ze moeten op een bepaalde manier praten: zelfverzekerd, maar niet te bazerig. En tot slot mogen ze seks hebben, maar vooral ook weer niet teveel.

Stella Gibson werd een feministisch icoon vanwege haar zelfverzekerdheid en assertiviteit. Maar wat in de televisiewereld nog niet is doorgedrongen is dat vrouwen die – in tegenstelling tot Stella – niet blond, slank en knap zijn, ook meetellen. En ook die vrouwen willen we op onze schermen zien.

Laat ons in godsnaam nou eens vrouwelijke rolmodellen zien die krachtig én kwetsbaar kunnen zijn. Die goed in hun werk zijn en kunnen verleiden, maar zonder eruit te zien als femme fatales. En laat ons in godsnaam een keer vrouwelijke sensualiteit zien zonder push-upbeha. Dat hebben we twintig jaar geleden al gezien in Sex and the City en we zijn er klaar mee.

Het derde seizoen van The Fall is vanavond om 22:00 te zien op BBC2

2 Comments

2 Comments

  1. Pingback: RE: The Fall viert verschillende soorten rolmodellen – Vileine.com

  2. Pingback: Vileine.com

Leave a Reply

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

VERS

We do not believe in the world empowering women.

We believe in women empowering the world!

Journalist, activist, game-changing artist, mind-body scientist, international solidarist?

Join the tribe

Copyright © 2020 Vileine

To Top