In het jaar 1964 werd de pil beschikbaar voor de Nederlandse vrouw. Het was het het begin van de seksuele revolutie. De pil betekende een enorme doorbraak voor de vrouwenemancipatie, soevereiniteit over ons eigen lichaam en seksualiteit. Het gaf vrouwen iets zeer waardevols: de keuzevrijheid of je als vrouw überhaupt een kind wilde, en zo ja, wanneer en onder welke omstandigheden. Zo hadden vrouwen de kans om zich te richten op hun studie, carrière en eigen ontwikkeling.
Vandaag de dag wordt de pil, en andere hormonale anticonceptie, veel voorgeschreven, al op jonge leeftijd. Als zwangerschapspreventie, maar ook om hormonen in balans te brengen, controle te hebben op je menstruatiecyclus, tegen acne, of omdat het gewoonweg gebruikelijk is. Vrouwen zijn gemiddeld vruchtbaar van hun 15e tot hun 49e jaar. In Nederland gebruiken zes op de tien vrouwen hormonale anticonceptie.
De pil is passé
Meer dan een halve eeuw later wordt de triomf van de pil in twijfel getrokken. De pil is passé. Deze heeft namelijk allerlei bijwerkingen. Eén daarvan is de afname van libido. Wel ironisch: geen zin meer hebben in seks terwijl je eindelijk vrij seks kunt hebben! Andere bijwerkingen, die beschreven staan in de gebruiksaanwijzing van de pil, zijn misselijkheid, vocht vasthouden, depressieve gevoelens, gewichtstoename, en een aantal medische termen als mastalgie (pijnlijke borsten), dyspareunie (pijn tijdens het vrijen) en fluorklachten. Deze laatste klacht duidt niet op gebitsproblemen, maar op overmatige afscheiding, jeuk, en een nare geur uit de vagina, die ontstaat wanneer de gezonde balans daar is verstoord. Overigens: wat ik tussen haakjes heb beschreven wordt niet uitgelegd in de handleiding, er staat slechts de medische term. Daardoor worden meisjes en vrouwen onvoldoende voorgelicht.
Ook gevolgen die niet direct zichtbaar zijn, worden nog altijd onderzocht. Een recent onderzoek naar borstkanker door The Breast Cancer Prevention Program liet zien dat een vrouw die de pil twee jaar heeft geslikt voor haar 25e en voor ze ooit zwanger is geweest, tien keer zoveel kans heeft op borstkanker.
Ga je naar de huisarts voor een alternatief? Zonder synthetische hormonen? Dan komen je algauw uit op het koperspiraaltje. Niet voor elke vrouw is een spiraaltje een goede optie, helemaal niet wanneer je nog geen kinderen hebt gebaard en je baarmoedermond, waar het spiraal geplaatst wordt, opgerekt moet worden. Bovendien verhevigt koper in het lichaam de menstruatiebloeding. Het is daardoor geen aantrekkelijke optie voor vrouwen, van wie wordt verwacht dat ze gewoon doorwerken tijdens hevige menstruatie en pijn.
Wat moeten we dan? De mysterieuze mannenpil laat nog steeds op zich wachten. Niet omdat deze niet klaar is om gelanceerd te worden, maar omdat wetenschappers ervan uitgaan dat mannen deze niet zullen slikken, omdat de pil bijwerkingen heeft als verlies van libido.
Natuurlijke anticonceptie?
Steeds meer vrouwen grijpen dan ook terug naar de natuur, zoals al duizenden jaren lang wordt gedaan. In het boek Eve’s Herbs, a History of Contraception and Abortion in the West beschrijft John Riddle hoe vrouwen kruiden als anticonceptie gebruikten en er zelfs abortus mee pleegden. Door heel Europa werd vruchtbaarheid gereguleerd met behulp van kruiden en planten. Hij beschrijft ook hoe de algemene kennis hiervan werd uitgeroeid door politieke en religieuze regimes, de heksenjacht en de opkomst van de medische en farmaceutische industrie.
Deze uitroeiing was echter niet succesvol, want Google anno 2016 ‘natural anti-conceptives’ en je krijgt een overvloed aan informatie, ervaringen, blogs, tips en trucs. Zoals Twintig kruiden die werken als anticonceptie. Waaronder het kruid Queen Anne’s Lace of Daucus Carota, in het Nederlands bekend als ‘Wilde Peen’. Dit kruid is al eeuwen in gebruik als anticonceptie, de vroegste referentie hierna is gevonden in het werk van Hippocrates in de 4e eeuw v. Chr. Wilde Peen groeit bijna overal in Europa en is een veelvoorkomend onkruid in Nederland.
“It prevents pregnancy at the implantation stage.The seeds present in the flower of this plant act as the birth control. They disrupt progesterone synthesis, which is an important hormone in the female body needed for implantation. Recent studies show that this natural method is very effective. The egg gets fertilized but is unable to implant itself on the uterus wall.” (Riddle)
De zaadjes van deze plant hebben dus invloed op je hormoonhuishouding, waardoor het eitje zich niet kan nestelen in de baarmoeder en zwangerschap voorkomen wordt.
Een ander wijdverspreid en populair anticonceptiemiddel is ‘Neem’, een Indiaas struikgewas dat o.a. als zaaddodende pasta wordt gebruikt.
“Neem oil in vitro proved to be a strong spermicidal agent. Rhesus monkey and human spermatozoa became totally immotile within 30 seconds of contact with the undiluted oil. In vivo studies in rats (20), rabbits (8), rhesus monkeys (14), and human volunteers (10) proved that neem oil applied intravaginally before sexual intercourse prevented pregnancy in all the species.” (Bron: Neem, A Tree For Solving Global Problems)
Neem blijkt ook een goedkope en ecologisch duurzame optie te zijn. In tegenstelling tot Queen Anne’s Lace zijn er geen bijwerkingen te vinden. Daarbij heeft het ook antibacteriële werkingen, kan het candida verlichten en beschermt het zelfs tegen soa’s.
Het lijkt te mooi om waar te zijn. Waarom gebruiken we deze opties dan niet vaker? Omdat we niet geïnformeerd worden. Er zijn echter vrouwen die zelf het heft in handen nemen en daarover verslag uitbrengen. Op veel van deze blogs en semi-wetenschappelijke websites en boeken wordt de natuur en het gebruik van kruiden en planten echter sterk geromantiseerd. Een hang naar ‘de oeroude wijsheid van de vrouw in verbinding met de natuur’. Het idee dat alles uit de natuur ‘goed, gezond of zachtaardig’ is, is echter vals. De natuur is wild en er zijn veel giftige planten, kruiden en ook huis-tuin-en-keukenkruiden die met overmatig gebruik ongezond en zelfs giftig voor je zijn. Deze kruiden hebben ook invloed op je hormonen en lichaam en horen dus met precisie ingenomen te worden. Zoals Penny Royal, een muntsoort die veel wordt aangeraden na onveilige seks. Maar wat niet overal wordt vermeld, is dat meer dan drie kopjes thee van dit kruid in zes dagen gevaarlijk zijn voor je nieren en lever. Ook kan de Wilde Peen makkelijk verward worden met de bijna identieke Waterscheerling. Deze is echter zeer giftig en kan zelfs dodelijk zijn. Dit betekent niet dat we deze kruiden nooit kunnen gebruiken, maar wel dat we onszelf heel grondig moeten informeren en een specialist moeten raadplegen, voordat we zomaar iets innemen.
Dit is niet alleen een individuele taak, maar een collectieve. Zo zou er vanuit instanties en organisaties meer informatie moeten zijn. Een arts bij de GGD, met wie ik sprak over Neem-olie, wist precies waar ik het over had. Waarom hij het me niet aanraadde, was omdat er vanuit medische verslagen en onderzoeken bijna niets is gepubliceerd over de dosis die je moet gebruiken en de langdurige effecten. Dat deze Neem-olie een veelgebruikt anticonceptiemiddel is staat vast, wat mist is het onderzoek hierna. En het onderzoek blijft uit, met als gevolg dat veel vrouwen, waaronder ikzelf, die hormonale anticonceptie en alle bijwerkingen zat zijn, zichzelf als proefkonijn gebruiken.
Ovulatie meten
De minst schadelijke anticonceptiemethode lijkt het meten van je ovulatie. Een gemiddelde cyclus duurt 28 dagen. Op de helft, 14 dagen voordat je menstrueert, vindt de eisprong plaats. Wanneer je eitje vrij is gekomen ben je het meest vruchtbaar; dan ovuleer je, dit duurt 24 uur. Je kunt alleen zwanger worden tijdens je ovulatie. Maar elke vrouw en elke cyclus is anders – de ovulatie kan juist vlak voor of vlak na de menstruatie plaatsvinden en sommige vrouwen ovuleren zelfs twee keer in 28 dagen. Een strenge monitoring van de cyclus door temperatuurmeting of een urinetest is dus noodzakelijk. Ook is het belangrijk om mee te rekenen dat sperma tot zes dagen kan overleven in je vagina.
Er zijn allerlei apparaten die dit voor je uit kunnen rekenen, je kunt zelfs een ovulatiemeter aan je iPhone koppelen waarmee je je temperatuur kunt meten. Zo berekent het apparaatje wanneer je ovuleert en dus het meest vruchtbaar bent. De meeste kans op zwangerschap is drie dagen voor de eisprong en op de dag zelf. In theorie zou je dus los van deze dagen niet zwanger kunnen worden. Persoonlijk lijkt me dit wat risicovol, want er zijn natuurlijk altijd uitzonderingen op de regel. Maar ik kan me voorstellen dat dit, in combinatie met een anticonceptiemiddel in de vorm van zaaddodende olie of een kruid dat niet schadelijk is voor je gezondheid, een goede methode kan zijn.
Zelfbeschikking over je lichaam
Ik ben absoluut geen expert, maar ik ben deze eenzame zoektocht naar een alternatief beu. Ik weet dat ik hier niet de enige in ben en het lijkt alsof er genoeg alternatieven zijn. Wat ontbreekt is de kennis, het medische onderzoek en betrouwbare informatie. Waarom wordt er van bovenaf, vanuit de farmaceutische industrie, bepaald welke anticonceptie vrouwen kunnen nemen? Terwijl er veel meer methodes en middelen zijn die minder schadelijk zijn? Het lijkt alsof we een scala aan keuzemogelijkheden voorgeschoteld krijgen als het aankomst op anticonceptie, maar hoeveel keuze hebben we hier daadwerkelijk in? Aan de technologie ligt het niet, zoals al deze apparaten illustreren. Aan kruiden en planten is ook een overdaad. Is het soms omdat de farmaceutische industrie er geen winst op kan behalen en daarom de keuzes voor ons maakt?
Reproductieve rechten slaan op het recht van zelfbeschikking over je eigen lichaam, seksualiteit en levenskeuzen. Lees ze hier na. Daartussen staat: “Iedereen moet vrij zijn om zijn of haar eigen seksuele en reproductieve leven te beleven en te controleren.” “Iedereen heeft het recht op autonome keuzes inzake voortplanting.” “Iedereen heeft recht op nieuwe reproductieve technologieën die veilig en aanvaardbaar zijn.”
Ik stel voor dat we die rechten claimen. De eerste stap is dat we hierover gaan praten en vragen gaan stellen, in plaats van dat we ons in grote getale neerleggen bij al de bijeffecten van huidige anticonceptie en het feit dat kennis over ons eigen lichaam en wat we erin stoppen, ons wordt onthouden. Ik roep jullie ook op om je stem te laten horen, in de comments hier beneden, maar ook aan vriendinnen, zussen, onderzoeksstichtingen, gynaecologen, artsen, seksuologen en je directe omgeving. We hebben een tweede seksuele revolutie nodig, die ons hele lichaam en geest ten goede komt. We hebben recht op inspraak, kennis, geluk en gezondheid. Wie doet er mee?
Sara
28 oktober 2016 at 14:43
Goed artikel dat we het niet eens moeten zijn met de status quo. Het is een lastig onderwerp, want de Mirena werkt bevrijdend voor mij (kruiden, een app en de onzekerheid zullen mij persoonlijk heel veel stress geven) en je wil jonge meiden niet de indruk laten wekken dat ze met een app en kruiden aan de slag kunnen gaan en dat dat veilig is. En ja, in de tussentijd totdat er meer onderzoek wordt gedaan, moeten we zeker de problematiek van de status quo aankaarten. Maar ik denk wel dat op het moment kinderen als gevolg van ‘natuurlijke’ anticonceptie meer bijwerkingen zullen hebben in mijn leven dan mijn spiraaltje. Ik vind deze bewoording alleen een beetje misleidend, in de zin van dat je het kopere spiraaltje negatief wilt neerzetten: ‘en je baarmoedermond, waar het spiraal geplaatst wordt, opgerekt moet worden’. Ik ben geen medicus, maar als je weet hoe je baarmoedermond eruit ziet (zie website my beautiful cervix) dan zie je dat er een klein gaatje zit, hier wordt de spiraal ingedaan. Ik heb nog nooit gehoord dat hij eerst opgerekt moet worden?
Sara
28 oktober 2016 at 14:59
Sorry nog een commentaar, in mijn vorige commentaar kon ik niet zo goed bewoorden wat mij een beetje stoorde aan dit artikel (mooie aansporing tot actie, maar een beetje een beoordelende toon en generalisaties, meer nuance nodig). Ik probeer het nog een keer. Goed om de discussie hierover te beginnen, met alle actoren die met anticonceptie te maken hebben. MAAR in je artikel lijkt het net als een vrouw hormonale anticonceptie gebruikt, zij zich neerlegt bij de bijeffecten, dat je anticonceptie gebruikt betekent niet dat je je neerlegt bij de bijeffecten: maar in de tussentijd dat we aan het vechten zijn voor alternatieven en onderzoek daarnaar is er simpelweg geen andere KEUS voor betrouwbare anticonceptie.
Je schrijft: ‘het feit dat kennis over ons eigen lichaam en wat we erin stoppen, ons wordt onthouden’. Dit zal niet voor iedereen zo zijn en hier moet vast ook voor gevochten worden dat dit overal gebeurt, maar mijn dokter heeft me heel goed uitgelegd wat de bijeffecten zijn van de Mirena, hoe de procedure ten werk gaat en op welke websites ik meer (kritische) informatie kan vinden. ‘We hebben recht op inspraak, kennis, geluk en gezondheid’. Sommige vrouwen hebben dat wel. Het kan altijd beter en daarvoor moeten we inderdaad vechten, maar ik heb inspraak, ik heb kennis, ik heb geluk en ik ben gezond, in ieder geval gezonder dan toen ik constant aan het stressen was over of ik nou wel of niet zwanger was.
froukje
1 november 2016 at 13:51
Dankjewel voor je reactie! Mijn intentie met dit artikel is om vrouwen aan te moedigen om meer vragen te stellen over het gebruik van anticonceptie. Daar is deze discussie al onderdeel van, dus daar ben ik heel blij mee!
De intentie is niet om (jonge) vrouwen aan te sporen om zelf aan de slag te gaan met kruiden, daar waarschuw ik ook expliciet voor. Wel wilde ik aankaarten dat al eeuwenlang de vruchtbaarheid gereguleerd wordt met behulp van kruiden en planten en door de ovulatie te meten (vandaag de dag hebben we daar allemaal technische hulpmiddelen voor). Om zo te illustreren dat synthetische hormonale anticonceptie niet de enige keuze is. Wel ben ik het met je eens dat deze de enige goed onderzochte en betrouwbare keuzen lijken te zijn. Daarom pleit ik ook voor meer onderzoek naar alternatieven die eventueel minder schadelijk zouden kunnen zijn.
Daarnaast is de boodschap van dit artikel dat vrouwen recht hebben op transparantie en keuze wat betreft anticonceptie en dat de opties van anticonceptie nu door de farmaceutische industrie wordt bepaald. Iedereen die op dit artikel heeft gereageerd, van kritisch, negatief of positief, is het er over eens dat er iets moet worden gedaan aan de status quo. Ik denk dat de eerste stappen om dit te veranderen gezet worden door vragen te stellen en te discussiëren, niet alleen onder elkaar maar juist met medici en instituties.
ps: Over het plaatsen van een spiraal en de wijze van plaatsing kun je hier meer lezen: http://www.anticonceptie.nl/product/spiraaltje/spiraal-met-hormoon/
Myra
28 oktober 2016 at 23:45
Ik zou de laatste zijn om te zeggen dat alles goed zit met de staat van anticonceptie maar dit artikel is pure bangmakerij, conspiracy theory en misinformatie.
Ik word er niet voor betaald om het hele artikel te herschrijven dus ik beperk me even tot een klein stukje:
“Een recent onderzoek naar borstkanker door The Breast Cancer Prevention Program” – dit bleek:
a) geen onderzoek te zijn van een instituut getiteld “The Breast Cancer Prevention Program” – maar “The Breast Cancer Prevention Program” is zelf een voor de leek geschreven BOEK: https://www.amazon.com/Breast-Cancer-Prevention-Program/dp/0028626346
b) daarnaast ook alweer achttien jaar oud te zijn en dus absoluut niet recent. Als je het artikel waar je naar linkt even goed had bekeken stamt zelfs DAT al uit 2005 en had je dus niet eens naar de bron hoeven kijken om te weten dat het niet recent is.
Dat over dat je zomaar een tien keer hoger risico op borstkanker zou hebben bij pilgebruik (ik weet niet of dat in The Breast Cancer Prevention Program staat, want ik heb het niet gelezen) gelooft tegenwoordig in ieder geval niemand meer – bekijk willekeurig elke officiële bron (geen zweverige site) over borstkanker maar. Een iets verhoogd risico is er mogelijk wel, maar sowieso niet tien keer. Het risico op bepaalde andere soorten van kanker wordt door pilgebruik overigens wel beduidend verlaagd! Daarmee wil ik niet zeggen dat iedereen maar aan de pil moet, maar ik zou het erg vervelend vinden als mensen door dit artikel bang worden voor de pil in verband met een vermeend enorm risico op borstkanker, gebaseerd op slecht gefactcheck van de auteur.
froukje
1 november 2016 at 13:52
Hoi Myra, dankjewel voor je reactie! Mijn intentie met dit artikel is om vrouwen aan te moedigen om meer vragen te stellen over het gebruik van anticonceptie. Daar is deze discussie al onderdeel van, dus daar ben ik heel blij mee!
Wat betreft je kritiekpunt over het verhoogde risico op borstkanker, moet ik je gelijk geven dat deze bewoording en de bron die ik heb gebruikt niet geheel correct zijn. Dankjewel voor je feedback, in het vervolg zal ik dit anders doen. Echter, het feit dat er een verhoogd risico op borstkanker is met gebruik van de pil is een gegeven wat nog steeds verder onderzocht wordt. In percentages; een vrouw van 25 heeft 24% meer kans op borstkanker dan een vrouw die de pil niet slikt. het risico van een vrouw van 25 om borstkanker te krijgen 0,02% is, dan betekent een verhoging van 24% dat haar risico 0,025% wordt bij gebruik van de pil. (https://borstkanker.nl/nl/anticonceptiepil-en-borstkanker-risico).
Daarnaast ging mijn artikel niet over borstkanker en het gebruik van hormonale anticonceptie. De boodschap van mijn artikel blijft overeind staan. Dat is namelijk dat vrouwen recht hebben op transparantie en keuze wat betreft anticonceptie en dat de opties van anticonceptie nu door de farmaceutische industrie worden bepaald. Ook wilde ik aankaarten dat de vruchtbaarheid al eeuwen gereguleerd wordt met behulp van kruiden en planten en door de ovulatie te meten. Om zo te illustreren dat synthetische hormonale anticonceptie niet de enige keuze is. Wel ben ik het met je eens dat deze de enige goed onderzochte en betrouwbare keuzen lijken te zijn. Daarom pleit ik voor meer onderzoek naar alternatieven die eventueel minder schadelijk zouden kunnen zijn.
Anais
29 oktober 2016 at 14:26
Leuk artikel over een onderwerp wat te weinig aandacht krijgt. Ik denk trouwens dat veel vrouwen zich pas later in hun leven bewust worden wat zelfbeschikking over hun eigen lichaam betekent en daarna beginnen te handelen, waardoor alternative vormen van anticonceptie pas dan interessant worden. Daarvoor zijn junge vrouwen vooral bang voor ongeplande zwangerschappen en willen de verantwoordelijkheid in veel gevallen heel graag uit eigen handen geven. Hier zijn anticonceptie methodes met een kleine pearl index perfect voor. Dat je nooit 100% beschermd bent is veel vrouwen niet duidelijk: Er zijn ook vrouwen die ondanks spiraaltje, correct gebruik van de pil etc. zwanger worden. Ik geloof dat natuurlijke anticonceptie methodes met ietsjes hogere pearl index nooit echt populair zullen worden, zolang ongepland zwanger worden niet als minder dramatisch wordt gezien dan nu…
Mijn masteronderzoek ging trouwens over de ervaringen die vrouwen met natuurlijke anticonceptie (geen plantaardige) gemaakt hebben, dus als je dit toevallig zou willen lezen, Froukje, stuur ik het je via fb.
froukje
1 november 2016 at 14:05
Hoi Anais! Dank voor je reactie! Ongeplande zwangerschap is inderdaad horror voor veel jonge vrouwen, vandaar dat het experimenten met alternatieven niet geliefd is. Controle hebben op je eigen vruchtbaarheid is heel belangrijk in een maatschappij waar we over zoveel aspecten van ons leven controle willen we hebben, een strakke planning maken, voor onze studie, carrière en zelfs gehele levensloop. Ook juist omdat er opties zijn om niet zwanger te worden, wordt het als een persoonlijke fout en verwijt gezien dat we ongepland zwanger raken. Weet jij culturen of tijden waar het ongepland zwanger worden minder dramatisch wordt gezien? Ik ben ook heel benieuwd naar je artikel en lees het graag! Stuur het me op 🙂