REAL/FAKE

The Female Gaze: Rape of Thrones

Bron: www.iamgarcade.com

Floor Bakhuys R werpt haar female gaze op tv-series en onderzoekt wat onze favoriete series en personages ons vertellen over onze overtuigingen, vooroordelen en blinde vlekken.

Winter is coming..  Of nou ja, het nieuwe seizoen van Game of Thrones in elk geval wel. En dat is spannend om meerdere redenen. Niet alleen komen we er traditiegetrouw achter welke personages na de gewelddadige finale dood of levend (of een beetje van allebei) zijn, dit is ook het seizoen waarin we zullen zien of de makers hun belofte waarmaken om op een  andere manier met de verbeelding seksueel geweld om te gaan. Een belofte die volgde op de overweldigende kritiek op verschillende  verkrachtingsscènes in de serie. Nu zou je kunnen zeggen dat zo’n belofte belachelijk is, ‘artistieke censuur’ of een knieval naar overgevoelige kijkers die de hardheid van de wereld van de Seven Kingdoms niet gewoon aankunnen. Je zou dat allemaal kunnen zeggen. Als die kritiek niet zo volkomen terecht was.

De wereld van Game of Thrones is er één waar hoofden afgehakt worden, gevangenen levend gevild worden en kinderen levend verbrand. En dan hebben we het niet over naamloze figuranten die op de achtergrond al gorgelend het loodje leggen. Nee, in de wereld die fantasyschrijver George R.R. Martin schiep is geen hoofdpersoon veilig, zelfs geen publiekslieveling. Het ene na het andere personage ondergaat een gruwelijk lot. Dus dat verkrachting deel uitmaakt van de orgie van geweld die wij GOT-fans seizoen na seizoen gewillig verslinden, mag op zichzelf dan ook geen verbazing wekken En toch begon bij mij – als GOT-fan van het eerste uur – na de zoveelste verkrachtingsscène iets te wringen. Een gevoel dat je nog een tijdje probeert weg te drukken (hé, je bent fan of je bent het niet), maar op den duur wordt het te overheersend om nog te ontkennen. Een beetje zo’n gevoel dat je krijgt als je een goede vriend wil verdedigen, terwijl je diep van binnen weet dat hij fout zit. Laat ik ’t het ‘verkrachtingsprobleem’ van Game of Thrones noemen.

Ja, er is al veel geschreven over seksueel geweld in Game of Thrones. Veel mensen hebben zich kwaad gemaakt. Veel mensen hebben zich kwaad gemaakt over de mensen die zich er kwaad over maakten. ‘De verkrachtingsscènes in Game of Thones lopen de spuigaten uit!’ riepen sommigen. ‘Nee, verkrachtingsscènes horen juist bij de rauwe wereld die Game of Thrones verbeeldt!’ riepen anderen. Laat ik duidelijk zijn. Dat je verkrachting niet in populaire cultuur zou mogen verbeelden vind ik grote onzin. Dat de verbeelding van een verkrachting in een serie of film per definitie smakeloos is, ook. Maar wanneer je als film- of seriemaker ervoor kiest om een verkrachting in beeld te brengen, sta je altijd voor de keuze hoe je dat doet. Het probleem met Game of Thrones is dan ook niet dat ze seksueel geweld in beeld brengen, het probleem zit in de manier waarop ze dat doen.

Dat begint al met de zogenaamde erotisering van de verkrachting. Ofwel: de gebeurtenis (en dan vaak vooral het vrouwelijke slachtoffer) op een zo aantrekkelijke mogelijke manier in beeld brengen. Dat is iets waar ze bij Game of Thrones een patent op lijken te hebben. Neem als voorbeeld één van de eerste verkrachtingen die de GOT-kijker kreeg voorgeschoteld: de huwelijksnacht van de verbannen prinses Daenarys en de ruwe krijgsheer Kal Drogo, aan wie ze uitgehuwelijkt is. We zien hoe een grote gespierde Genghis Khan-achtige Drogo de beeldschone, piepjonge, huilende Daenerys tergend langzaam uitkleedt, alvorens haar op haar knieën te dwingen en voorover te buigen. Dit alles tegen de achtergrond van een idyllisch ruisende zee en prachtige ondergaande zon.

Dany & Drogo

Op een paar gestileerde tranen na is de scène eerder geladen met de prikkeling van een kinky seksuele fantasie genaamd ‘grote Mongoolse strijder neemt blond prinsesje’ dan dat de verlammende angst wordt overgebracht van een jonge vrouw die op het punt staat verkracht te worden door de man aan wie ze is uitgehuwelijkt. Frappanter nog is dat de in de serie zo bruut verbeelde huwelijksnacht tussen Daenerys en Drogo in het boek helemaal niet als een verkrachting werd omschreven, maar als een liefdevol, intiem samenzijn, waarin twee vreemden tederheid en genot vinden in het verkennen van elkaars lichaam.

Dit is niet de enige keer dat makers Benioff en Weiss een verkrachting in het leven roepen die in de boeken van George R.R. Martin helemaal niet voorkomt. In de serie verkracht Jaime Lannister zijn zus Cersei – met wie hij een incestueuze verhouding heeft – terwijl het in het boek om seks met wederzijdse instemming gaat. Ook laten de seriemakers de jonge Sansa Stark verkracht worden door de psychopaat Ramsey Bolton, een gebeurtenis die in de boeken niet plaatsvindt. Nu staat het de seriemakers natuurlijk vrij om hier en daar af te wijken van het bronmateriaal. Maar wanneer je er keer op keer voor kiest om een verkrachting uit te beelden waar daar in de boeken geen sprake van was, rijst onvermijdelijk de vraag: waarom?

Als we ervan uitgaan dat het Benioff en Weiss niet puur om sensatie en effectbejag te doen is – en dat doen we voor de lieve vrede maar even – dan moeten we aannemen dat de toegevoegde verkrachtingen dus van belang zijn voor de verdere verloop van het verhaal. Als je een vrouwelijk hoofdpersonage zoiets ingrijpends laat overkomen, dan zal dat wel van invloed zijn op de ontwikkeling van haar karakter. Tenminste, dat zou je denken. Als de gevreesde zwaardvechter Jaime Lannister’s hand wordt afgehakt, worstelt hij immers een heel seizoen met het terugwinnen van zijn mannelijkheid, waardigheid en zwaardvecht-skills. Logisch. De arrogante Theon Greyjoy wordt gruwelijk gemarteld en dus zien we hem degraderen tot een schim van wie hij was. Logisch. Maar wanneer vrouwelijke hoofdpersonages in Game of Thrones verkracht worden, worden de consequenties van zo’n toch ingrijpende gebeurtenis terzijde geschoven op een manier die op z’n zachtst gezegd nonchalant te noemen valt.

En als er al consequenties zijn, dan lijken die vooral de mannelijke personages te betreffen. Zo wordt bij de omstreden verkrachtingsscène van de jonge Sansa Stark door de sadist Ramsey Bolton niet de focus gelegd op Sansa en haar gruwelijke ervaring, maar op de worsteling van haar stiefbroer Theon, die wordt gedwongen om toe te kijken. De verhaallijn van Sansa’s verkrachting dient dan ook niet om haar karakter een cruciale ontwikkeling te laten doormaken – vernedering, geweld en ontbering kende ze al genoeg – maar als vehikel om het personage van Theon als reddende engel te kunnen verwezenlijken. De keuze om een sterk en geliefd vrouwelijk personage op zo’n manier tot lijdend voorwerp te reduceren, alleen maar om een mannelijk personage in beweging te krijgen, werd door veel kijkers gemakzuchtig en zelfs smakeloos gevonden.

Sansa & Ramsey

Bij een andere verkrachtingsscène, die tussen Jaime en Cersei Lannister, lijkt iets vergelijkbaars aan de hand. Hier zien we hoe Jamie Lannister zijn zus Cersei – met wie hij een gepassioneerde incestueuze relatie heeft – verkracht, naast het opgebaarde lichaam van hun zoon. In het boek geeft Cersei weliswaar schoorvoetend toe aan de avances van haar broer, maar de vrijpartij vindt toch zonder twijfel met instemming van beide partijen plaats. Maar in de scène in de serie werkt Jaime Cersei tegen de grond en heeft seks met haar terwijl zij ‘stop it, stop it, it’s not right’ blijft smeken. ‘I don’t care,’ herhaalt hij alleen maar. ‘I don’t care.’ Als geschokte Game of Thrones-kijker zat ik de volgende aflevering dan ook aan het scherm gekluisterd om te kijken hoe Cersei deze vernedering te boven zou komen en wat de consequenties van deze brute gebeurtenis zouden zijn voor de toch al zo complexe relatie tussen Jaime en Cersei. Vergeefs, want die consequenties bleken er helemaal niet te zijn.

jaime-cersei-

Zulke gebrekkige schrijfkunst is op zichzelf al opmerkelijk, in een serie die de ene Emmy na de andere in de wacht sleept. Maar nog veel opmerkelijker is de reactie van de regisseur van de betreffende scène, Alex Graves, die zei dat hij die scène helemaal niet als een verkrachting beschouwt. Want, zo legt hij uit: Jaime en Cersei hebben een gecompliceerde relatie, waarin continu om de macht gestreden wordt. Een dubieuze opmerking. Ten eerste suggereert die opmerking dat er binnen ‘gecompliceerde’ relaties geen verkrachtingen kunnen voor komen. Ten tweede moet er toch iets mis zijn als je als regisseur denkt geen verkrachting te hebben uitgebeeld, terwijl jouw gehele publiek in de stellige overtuiging is van wel. Maar echt dubieus wordt het pas als Graves zijn andere kijk op de geforceerde seks in de scène toelicht met de woorden: ‘it becomes consensual by the end’. Ofwel: uiteindelijk vond Cersei het ook best lekker. Een even pijnlijke als veelzeggende suggestie, die de verknipte relatie van de makers van Game of Thrones met het thema seksueel geweld in één keer genadeloos blootlegt. Het grote probleem is namelijk niet dat ze verkrachting uitbeelden. Het probleem is dat ze er zo weinig van begrijpen.

17 Comments

17 Comments

  1. Thijs

    15 februari 2016 at 13:39

    Prima artikel! Echter moet “Leidend voorwerp” zoals hier voorkomend, “lijdend voorwerp” worden. In de huidige spellingswijze wordt een belangrijk punt van het artikel ontkracht.

  2. Raiden

    15 februari 2016 at 15:41

    Spot-on geschreven dit stuk.
    Ik als mannelijke fan van het boek en de serie, heb er tot nu niet zo over nagedacht en kritisch bekeken.
    Toch wel confronterend om dit dan te lezen en te beseffen dat waarschijnlijk miljoenen fans met mij hieraan voorbij gaan.

  3. Michiel

    15 februari 2016 at 22:43

    er zitten wel wat goede dingen in

    • Michiel

      15 februari 2016 at 22:59

      oke excuus, hoewel ik dat voorgaande meen zit de botheid hem in de minimale tijdsinvestering om te reageren. Ik ben het met een aantal observaties eens, maar ik ben het ook zeer eens met: “I disapprove of what you say, but I will defend to the death your right to say it”.

      Het is aan ons om elkaar te helpen aan al onze meer of minder bewuste hokjes en patronente ontsnappen. Dat kan niet zonder interactie/communicatie in de brede zin, dus dank.

      ps: Ik vind het jammer hoe je je artikel eindigt. Ten eerste is het mijnziens een goed verdedigbaar punt dat het geen verkrachting betreft en ten tweede is je pubieks-argument een ad populum.

  4. Michiel

    15 februari 2016 at 23:06

    Het punt van de armere ontwikkeling van vrouwelijke karakters vond ik trouwens sterk, al heb ik het idee dat GOT hiermee nog steeds meer zijn best doet dan veel andere series.

  5. Floor Bakhuys Roozeboom

    16 februari 2016 at 10:20

    Ha Michiel, dank voor je reactie! Helemaal eens, zeker wat betreft de interactie/communicatie, dus bij deze 🙂
    Ik snap je punt, maar ben het niet helemaal met je eens en wel om meerdere redenen. Het is zeker te verdedigen dat het hier niet om een verkrachting gaat. Punt is alleen dat de makers blijkbaar keuzes hebben gemaakt tijdens het schrijven/filmen van deze scene die ervoor hebben gezorgd dat kijkers het wel zo hebben opgevat.

  6. Floor Bakhuys Roozeboom

    16 februari 2016 at 10:24

    Ik ben het niet helemaal met je eens en wel om meerdere redenen. Het is zeker te verdedigen dat het hier (zoals in het boek) niet om een verkrachting gaat. Punt is alleen dat de makers blijkbaar keuzes hebben gemaakt tijdens het schrijven/filmen van deze scene die ervoor hebben gezorgd dat kijkers het wel zo hebben opgevat. Allereerst: een maker (of dat nu een schrijver, regisseur of ander soort kunstenaar is) is wat mij betreft zeker niet altijd verantwoordelijk voor de manier waarop zijn/haar werk geïnterpreteerd wordt. Er zijn niet voor niets boeken vol geschreven over de vraag waar betekenis wordt gecreëerd (bij de zender, bij de ontvanger of ergens in het midden). Een maker kan er ook voor kiezen om iets te maken wat bewust multi-interpretabel/ambigu is. Punt is alleen dat uit de uitspraken van de regisseur blijkt dat dit nooit zijn bedoeling is geweest. Hij stelde enigszins verbaasd te zijn dat kijkers de scene als een verkrachting hadden geïnterpreteerd. Dan gaat er naar mijn idee toch ergens iets mis. Als het zijn bedoeling was dat de kijkers eenduidig uit de scene zouden opmaken dat het hier niet om een verkrachting ging, dan heeft hij als regisseur geen heldere keuzes gemaakt. Want als iets multi-interpretabel blijkt, terwijl dat vanuit de maker helemaal de bedoeling niet was, dan gaat het dus niet om ambiguïteit als artistieke keuze, maar om onbedoelde onduidelijkheid.

  7. Floor Bakhuys Roozeboom

    16 februari 2016 at 10:27

    Een tweede punt is dat de regisseur zichzelf hier tegenspreekt. Hij stelt namelijk dat er wat hem betreft géén sprake was van een verkrachting (iets dat inderdaad ook prima te verdedigen was geweest, als dat helderder in beeld was gebracht), maar plaats hij de opmerking ‘it becomes consensual by the end’, waarmee hij suggereert dat het op het begin niet ‘consensual’ was, wat het toch weer een verkrachting zou maken. Iemand penetreren zonder toestemming is nu eenmaal verkrachting, hoe ‘consensual’ het ‘by the end’ ook wordt.

  8. Floor Bakhuys Roozeboom

    16 februari 2016 at 10:30

    De vaagheid/slordigheid is precies het probleem dat ik heb met de manier waarop de makers met seksueel geweld omgaan. Ze stellen namelijk in interviews keer op keer dat ze ‘opperste zorgvuldigheid in acht nemen met dit zeer beladen onderwerp’. Helaas spreekt uit de manier waarop ze ermee omgaan bepaald geen zorgvuldigheid. In het beste geval onbeholpenheid en in het slechtste geval nonchalance.

    Ok dat was het. 🙂

  9. Wietse

    17 februari 2016 at 09:34

    Met alle respect, ik vind het een beetje een jank artikel. Het grootste tegenargument lijkt me dat er in de serie en de boeken door meerdere machtige vrouwen wordt gezegd dat hun belangrijkste wapen tussen hun benen zit. Er zijn uitzonderingen zoals de nichtjes van Oberynn etc, maar we moeten niet gaan doen alsof een serie die een verhouding tussen man en vrouw heeft zoals wij die in de middeleeuwen hadden bewust probeert om vrouwen een ondergeschikte rol te geven. Het maakt deel uit van de beeldvorming van de serie. Ik vind het ook raar om te stellen dat het wel oke is dat vrouwen in de serie worden verhandeld als een klomp goud, maar dat de vent die even een lekkere blondine aanschaft heel lief en rustig moet wachten tot het kleine blonde meisje zin heeft. Dit zou echt voor geen meter bij de serie passen.
    En zelfs dan is het nog zo dat verkrachting heel normaal lijkt in het GoT universum, Sansa kon immers geen tien minuten zonder bewakers rondlopen zonder door vier man besprongen te worden. Het hele idee van een fantasy serie is dat je een beeld schetst van een plaats en tijd waar andere normen, waarden, en regels gelden.
    het enige deel in dit artikel wat mij daadwerkelijk aan het denken zet is de stelling dat vrouwelijk leed wordt gebruikt om mannelijke verhaallijnen voort te zetten, en dan nog vraag ik mij af of dit inherent is aan de onderschikte rol van veel vrouwen in GoT of dat veel mannen in de serie typische predators zijn die graag mensen martelen en dat dit een logisch gevolg daarvan is.

    • Elisabeth

      29 augustus 2017 at 11:18

      Ik heb jaren geleden een keer een programma op tv gezien waarin een verkrachting van een vrouw in een verlaten parkeergarage op twee manieren in beeld werd gebracht. Een keer met beelden waarin je langzaam haar angst ziet groeien als ze doorgeeft dat er iemand is die haar volgt, met de verkrachting in beeld gebracht vanuit haar oogpunt, en naderhand blijf je bij haar als ze zich bijeenraapt en hinkend bij haar auto terechtkomt.
      De tweede keer wordt ze gefilmd terwijl ze ook wel angstig kijkt, maar vooral ook zinnelijk over haar halsopening strijkt, en met haar tong over haar lippen gaat en haar haren naar achteren schudt. Kortom, ze wordt neergezet als een lekker ding dat erom vraagt. Tijdens de verkrachting komt haar lichaam vooral in beeld: De borsten uit de opengescheurde bloes, en de benen die uit elkaar worden geduwd komen prominent in beeld. Na afloop volgt het beeld de verkrachter die fluitend zijn broek op haalt en naar buiten loopt.
      Het gaat er dus ook om HOE je verkrachting in beeld brengt. Je kunt wel doen alsof je alleen maar een wrede werkelijkheid wilt neerzetten maar manier twee is wel degelijk gefilmd met de bedoeling seksueel te prikkelen, terwijl de fluitende man suggereert dat het alleen maar om een onschuldig verzetje ging.
      Je had in de jaren zeventig van die ‘rape revenge’ films die zogenaamd gingen over vrouwen die een verkrachter aanpakten, maar vooral uitgebreid hun verkrachtingen in beeld brachten. Gatver!

  10. Floor Bakhuys Roozeboom

    17 februari 2016 at 12:14

    Ha Wietse, ik vind het interessant dat je uit mijn artikel haalt dat ik zeg dat Game of Thrones probeert vrouwen een ondergeschikte rol te geven. Dat zeg ik namelijk nergens. Ook vind ik het geen enkel probleem dat verkrachting deel uitmaakt van de ruwe wereld die hier wordt getoond. Van mij mag en serie een wereld laten zien waarin vrouwen ondergeschikt zijn en mannen (al vind ik dat in GOT zelfs nog wel meevallen, ik tel namelijk evenveel machtige vrouwen als mannen in de serie) en waarin seksueel geweld aan de orde van de dag is. Mijn enige punt is dat ze de verkrachting van vrouwelijke hoofdpersonages niet tonen door de ogen van de vrouwen die het ondergaan en dat er geen aandacht wordt besteed aan de gevolgen van de verkrachting voor de verhaallijn. Waar ze dit met heftige gebeurtenissen voor mannelijke hoofdpersonages wel doen. Als je een HOOFDpersonage (Dany, Sansa, Cersei, met nadruk: geen bijfiguren, maar POV-characters) zo iets heftigs laat meemaken (terwijl het niet in het boek stond) dan vind je het blijkbaar relevant voor het verhaal. Prima, maar dan wil ik ook zien waaróm het dan relevant is: wat het met ze doet, voor ze betekent. Geen ‘jank’-aanklacht tegen het tonen van ongelijkwaardigheid en verkrachting in een tv-serie dus (de harde werkelijkheid mag je prima laten zien wat mij betreft) Wel een aanklacht tegen gebrekkige storytelling.

  11. feminismeiseenziekte

    26 februari 2016 at 11:31

    Wat een idioot artikel. ik vind het wansmakelijk dat feministen zo narcistisch zijn om te geloven dat het verbranden van kinderen en moord minder erg is dan verkrachting. laat staan dat het fictie is. als het zo verger gaat mag je niets meer controversieel done in fictie verhalen.

  12. Pingback: The Female Gaze: Dames of Thrones – Vileine.com

  13. Pingback: The Female Gaze: ruige Outlander heeft ook sexy seks – Vileine.com

  14. Pingback: Videocultuur: Sia drukt je met je neus op de heftige feiten – Vileine.com

  15. Pingback: 365 dagen Vileine: leven, liefde en lessen! – Vileine.com

Leave a Reply

Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

VERS

We do not believe in the world empowering women.

We believe in women empowering the world!

Journalist, activist, game-changing artist, mind-body scientist, international solidarist?

Join the tribe

Copyright © 2020 Vileine

To Top