WORLD+CULT

The Female Gaze: Dames of Thrones

Floor Bakhuys Roozeboom werpt haar female gaze op tv-series en onderzoekt wat onze favoriete series en personages ons vertellen over onze overtuigingen, vooroordelen en blinde vlekken. Vandaag: Game of Thrones. Na alle kritiek over vrouwelijk naakt en onnodige verkrachtingsscenes, lijken de makers van van deze serie hun leven te hebben gebeterd – want seizoen 6 ging helemaal over de kracht van vrouwen.

Waarschuwing: bevat spoilers over het laatste seizoen van Game of Thrones!

Game of Thrones feministisch? Het blijkt dus toch te kunnen. Want met het laatste GOT-seizoen trakteerden makers Denioff en Weiss fans niet alleen op meer spectaculaire beelden, langverwachte onthullingen en bevredigende wraakacties dan in alle voorgaande seizoenen bij elkaar, ze gaven ons ook een recordaantal scenes die zo op de shortlist mogen voor ‘meest feministische televisiemoment van het jaar.’

Na alle (terechte) kritiek over GOT’s iets te gretige exploitatie van vrouwelijk naakt en de problematische inzet van verkrachtingsscènes als ‘altijd prijs’-kijkcijfertrekker, lijken de makers te willen laten zien: we hebben de roep om verandering wel degelijk gehoord. Want in de laatste tien afleveringen doen Denioff en Weiss zowaar een serieuze poging om recht te doen aan de feministische thematiek die in George R. R. Martins originele creatie altijd al aanwezig was. En het moet gezegd: daar slagen ze wonderwel in. Een seizoen zo vol heroïsche momenten vraagt gewoon om een ode aan de stoere vrouwen van Westeros en omstreken.

Dames of Thrones 2

Tja, waar in hemelsnaam te beginnen? Bij de onverschrokken Arya Stark, die na de gruwelijke moord op haar familie eindelijk haar eigen bloederige gerechtigheid creëert en wel door één van de moordenaars een taart met het vlees van zijn eigen zonen voor te zetten? Bij de kloeke reuzin en oer-strijder voor het goede, Brienne of Tarth, die ook dit seizoen weer bewijst één van de dapperste en meest nobele ridders van Westeros te zijn? Bij Yara Greyjoy, de ruige erfgename van de Iron Islands, die na van de troon te zijn gestoten door een brallerige oom besluit een girl power-alliantie aan te gaan met drakenkoningin Daenarys Stormborn (en haar in één moeite door ook nog even probeert te versieren)? Of bij Lyanna Mormont, de piepjonge heerseres van Bear Island, die met haar speech in de finale liet zien dat ze als tienjarig meisje meer eer, plichtsbesef en heldenmoed in haar pink te heeft dan een hele kamer vol volwassen mannen bij elkaar?

Daenerys burning

Het is lastig kiezen, maar volgens vele recensenten was ‘this years most feminist moment on television so far’ onbetwist voor drakenkoningin Daenarys. Doelend op de scene waarin ze zich met één rake duw tegen een vuurkorf ontdoet van een groep agressieve en (machts)geile Dorthraki-krijgsheren die haar gevangen houden. Een Indiewire-blogger formuleerde het treffend: “She literally burned the Dothraki patriarchy alive, striding naked and proud out of the smoldering temple, where the stunned Dothrakis knelt before her in worship.”

Daenarys zet het patriarchaat in de fik

Tja, het hele patriarchaat in lichterlaaie zetten, overtref dat nog maar eens. Maar Cersei Lannister komt zowaar in de buurt. Met een meesterlijk uitgevoerde aanslag/staatsgreep ontdoet ze zich met een vernietigende explosie van al haar vijanden en verzekert zichzelf van de troon. Een schokkende en onomkeerbare zet, waarmee Cersei niet alleen haar tegenstanders, maar ook alleen haar laatst levende zoon opoffert en de man die haar lief heeft voor altijd van zich vervreemdt. Ze is alleen, maar eindelijk werkelijk machtig. Ontdaan van haar laatste kwetsbaarheden, onaantastbaar in haar meedogenloosheid, als een moderne Medea.

Cersei on throne

Ja, als het op meedogenloze vrouwelijke stoerheid aankomt viel, viel er dit seizoen veel te genieten. Maar alle vechtlustige Vikingvrouwen, vuurspuwende drakenmoeders en bloeddorstige koninginnen even daargelaten, als seizoen 6 van Game of Thrones ons één ding liet zien is het wel dat vrouwelijke kracht vele gezichten kent. Margaery Tyrell is daar het (helaas niet langer) levende bewijs van. Met haar engelengezicht, golvende bruine lokken en ranke lichaam, immer gehuld in de meest verleidelijke creaties, was Margaery misschien geen woeste krijger zoals Brienne en Arya. Maar Margaery won haar oorlogen op haar eigen manier. Achter die blauwe poppenogen en onschuldig knipperende wimpers ging een politieke mastermind schuil, gewiekst en geraffineerd, die haar tegenstanders vrijwel altijd één stap voor was. Of het nu om haar vrouwelijkheid ging, haar sympathieke uitstraling of haar seksualiteit: ze wist haarfijn welke kaarten ze in handen had en hoe ze die moest gebruiken. En ze heeft dan misschien nooit een zwaard in handen gehad, maar haar lijst van overwinningen is indrukwekkend.

Margaery heeft een zijdezachte glimlach, maar een vlijmscherpe geest

Ze schopte het zonder kleerscheuren van de vrouw van ‘verrader’ Renley Baratheon tot koningin. Het lukte haar als één van de weinigen om invloed uit te oefenen op haar man, puberkoning en psychopaat Joffrey. Ze kreeg het als vrouw van één van de meest gehate mannen van het land voor elkaar toch de sympathie van het volk te winnen. Ze slaagde erin om na de dood van Joffrey onmiddelijk in het hart van zijn kleine broertje te veroveren en zo haar positie als koningin veilig te stellen. Ze was zo slim een alliantie aan te gaan met de extremistenopperhoofd High Sparrow om zichzelf en haar broer van de ondergang te redden. En tot slot was ze de enige die Cersei’s explosieve eindspel doorzag en besefte dat haar opponente niet onderschat moest worden. Dit besef kon haar helaas niet meer redden, maar zelfs na haar dood zal het personage van Margaery – met haar zijdezachte glimlach en vlijmscherpe geest – ons er hopelijk aan blijven herinneren dat kracht subtielere verschijningsvormen kent dan flitsende zwaarden en explosies.

Margaery

Sansa Stark is een voorbeeld van dezelfde – vaak onderschatte – vrouwelijke kracht. Met haar onschuld, volgzaamheid en haar immer bevende stemmetje belichaamde Sansa vanaf het begin het archetype van de jonkvrouw in nood en was door dat imago lange tijd het meest gehate personage van Game of Thrones. Een opmerkelijk feit bij een serie die bol staat van de verkrachters, psychopaten en (kinder)moordenaars, maar dat geheel terzijde. Sansa’s brutale en jongensachtige zusje Arya (compleet met kortgeknipte haren) werd geroemd om haar vechtlust en pit, maar de meisjesachtige Sansa werd zeurderigheid, lafheid en passiviteit verweten. Een treffend voorbeeld van de manier waarop zogenaamd ‘mannelijke’ eigenschappen nog steeds worden geassocieerd met kracht en ‘vrouwelijke’ eigenschappen worden weggezet als zwakte. Dat is jammer, want Sansa’s kracht schuilt nu juist in haar vermogen zich aan te passen aan de meest onmogelijke omstandigheden. Om compromissen te sluiten en zo te overleven in situaties waarin een fysiek gevecht bij voorbaat al verloren is. Want vergis je niet, Arya is dan misschien het dappere en vechtlustige heldenmeisje dat het zo goed doet bij het publiek, maar ze had met haar impulsiviteit en opvliegende karaker nog geen dag overleefd als ze in Sansa’s schoenen had gestaan.

Sansa’s subtiele kracht

Gevangen genomen aan het hof dat net haar vader heeft vermoord, uitgehuwelijkt aan een sadistisch monster en overgeleverd aan de genade van een familie die haar met één knip van hun vorstelijke vingers kunnen laten onthoofden. Laten we wel wezen: Sansa had vanaf het begin af aan geen schijn van kans. En dus voerde ze de strijd met de enige wapens die ze tot haar beschikking had: haar intelligentie, haar onschuldige uitstraling en haar aanpassingsvermogen. Ayra zorgt met haar impulsieve wraakacties voor een bevredigende kijkervaring, maar de manier waarop Sansa de eindeloze mishandelingen en vernederingen over zich heen liet komen, alles om op de lange termijn maar te overleven, vereist een enorme innerlijke kracht. Schrijver S.E. Smith van Bitch Magazine wijdde hier al een ijzersterke blog aan onder de titel Don’t hate on Sansa Starks’s Powerful Femininity. En hoe machtig die vrouwelijkheid werkelijk is, kwam in dit laatste seizoen pas echt goed naar voren. Niet alleen werd duidelijk dat Sansa met haar subtiele strategieën vele doorgewinterde vechtersbazen wist te overleven, ze heeft zich ook ontwikkeld heeft tot één van de echt krachtige figuren van de show. Want waar de ‘ultieme held’ Jon Snow met zijn mannelijke bravado en impulsieve beslissingen bijna zijn eigen volk en daarmee de gehele mensheid in het ongeluk stort, is het Sansa die met haar inzicht en haar diplomatieke interventie haar broer (en volk) van de ondergang redt.

Game-of-Thrones--SansaJon-Ship

Was het voor de evolutie van Sansa’s karakter nodig om haar eerst bruut seksueel te laten misbruiken door de sadist Ramsey Bolton? Daar kunnen we nog steeds over twisten. Maar de makers hebben er in elk geval voor gekozen om deze verkrachting niet zonder gevolgen te laten zijn. Niet voor de dader, maar vooral ook niet voor het slachtoffer. En dat is op zich al winst. In een scene die in al z’n subtiliteit in mijn ogen misschien wel de meest krachtige was van dit seizoen, confronteert Sansa haar voormalige bondgenoot Littlefinger (die haar huwelijk met psychopaat Ramsey had bekokstoofd) met wat hij haar heeft aangedaan. “You have no idea how happy I am to see you unharmed,” zegt hij. “Unharmed?” bijt Sansa ijzig terug. “Do you want to hear about my wedding night?” Dat wil Littlefinger liever niet. Maar hij zal wel moeten, want Sansa biedt hem geen ontsnapping. Hij moet raden wat Ramsey met haar heeft gedaan. Ze dwingt hem te bedenken, te formuleren en hardop uit te spreken wat voor gruwelijkheden zij door zijn toedoen heeft moeten ondergaan. Sansa werpt hem voor de voeten hoe het haar voor altijd veranderd heeft. “I can still feel it,” zegt ze. “And I don’t mean in my tender little heart it still pains me so. I can still feel what he did in my body, standing here right now.”

Zo staat ze voor de man die haar heeft overgeleverd aan een monster. Beschadigd, gehard en ontdaan van al haar illusies. Maar nog met dezelfde subtiele kracht die ze vanaf het begin van de serie al in zich droeg. Want ze kan deze man nu met één gebaar laten ombrengen. Ze kan haar zoete wraak nemen, zoals Arya of Jon waarschijnlijk zou doen, maar ze doet het niet. Ze bedreigt hem met kilte van een huurmoordenaar, maar spaart hem met de gratie van een koningin. En aan deze zelfbeheersing hebben Jon, zijn leger en vrijwel alle Noorderlingen uiteindelijk hun leven te danken, want Littlefingers leger maakt op Sansa’s verzoek uiteindelijk gehakt van de vijand. Waar Jon’s overmoed hem en iedereen om hem heen bijna fataal wordt, is het diplomatieke Sansa die hen redt.

sansa

Het is fijn dat het personage van Sansa eindelijk de lof krijgt die ze al veel langer verdiende. Want Sansa laat zien dat vrouwen zich niet per se ‘als mannen’ hoeven te gedragen om sterk te worden gevonden. Sophie Turner, de actrice die Sansa speelt, sprak er krachtige woorden over: “It annoys me that people only like the feminine characters when they act like male characters. And they always go on about feminism. Like, you’re rooting for the people who look like boys, who act like boys, who fight like boys. Root for the girls who wear dresses and are intellectually very strong.”
En ze heeft gelijk. Want het zijn de zwaardvechtende Arya’s die doorgaans de meeste girl power-lof krijgen, maar het zijn de Sansa’s die ons eraan herinneren dat niet elk gevecht gewonnen wordt met wapengekletter en gebalde vuisten. Het zijn de Sansa’s die de broodnodige boodschap overbrengen dat vrouwelijkheid geen zwakte is, maar een niet te onderschatten kracht.

3 Comments

3 Comments

  1. Pingback: The Female Gaze: ruige Outlander heeft ook sexy seks – Vileine.com

  2. Daan

    28 juli 2016 at 18:30

    Floor schrijft: ‘[…] het zijn de Sansa’s die ons eraan herinneren dat niet elk gevecht gewonnen wordt met wapengekletter en gebalde vuisten’. Maar laten Sansa en alle andere vrouwen in dit seizoen van GoT niet zien dat ze precies dezelfde moord, doodslag en wraakporno plegen als de mannen?

  3. Pingback: Female Gaze: uitgekookte koninginnen in Game of Thrones – Vileine.com

Leave a Reply

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

VERS

We do not believe in the world empowering women.

We believe in women empowering the world!

Journalist, activist, game-changing artist, mind-body scientist, international solidarist?

Join the tribe

Copyright © 2020 Vileine

To Top