REAL/FAKE

The Female Gaze: haat voor Hannah Horvath

Floor Bakhuys Rozeboom werpt haar female gaze op tv-series en onderzoekt wat onze favoriete series en personages ons vertellen over onze overtuigingen, vooroordelen en blinde vlekken.

Met Girls is iets interessants aan de hand. De serie werd vijf jaar geleden door kijkers en critici binnengehaald als het briljante, rauwe, jongere zusje van Sex and the City, maar oogst door de jaren heen ook steeds meer kritiek. De vrouwelijke hoofdpersonen zouden te onsympathiek zijn. Op alle vier de sleutelpersonages is volgens de kijkers nogal wat aan te merken: verwend, passief, egocentrisch, om maar wat te noemen. Vooral het personage van Hannah, gespeeld door Girls’ bedenker/schrijver/regisseur Lena Dunham, moet het op internet ontgelden. Typ alleen al de naam ‘Hannah Horvath’ in Google en je ziet wat ik bedoel.

HannahHorvarthplaaatje1

Dat Hannah als personage sterke negatieve gevoelens oproept – zowel bij mannen als bij vrouwen- , is duidelijk. Minder duidelijk is waarom de aversie tegen haar zó sterk is. Ja, Hannah is een egoïstisch personage met narcistische trekjes, die mensen om haar heen niet altijd even netjes behandelt. Maar hetzelfde zouden we kunnen zeggen over Frank Underwood (House of Cards) Walter White (Breaking Bad ) of Tony Soprano (The Sopranos). Je kunt zelfs veilig stellen dat deze heren meer verderfelijke dingen op hun kerfstok hebben dan Hannah. Haar enige ‘misdaad’ is haar egocentrische karakter. Toch roept Hannah meer weerstand op dan bovengenoemde personages bij elkaar.

Hoe komt dat toch?
Over deze vraag zijn inmiddels hele blogs volgeschreven. In de post Why we hate Hannah Horvath but love Larry David probeert Huffington Post-journalist Erin Whitney te achterhalen waarom het egoïstische personage van comedy-schrijver Larry David in Curb Your Enthousiasm door het publiek wordt omarmd, terwijl Hannah door kijkers keihard op haar egoïsme wordt afgerekend. Zowel Larry als Hannah reageren bijvoorbeeld nogal onbeschoft op een sterfgeval in de werksfeer. Ze tonen geen medeleven, maar zijn vooral bezig met hoe slecht dat sterfgeval hén uitkomt.

Volgens Whitney is het de komische setting van Curb Your Enthousiasm die ervoor zorgt dat Larry met zulk gedag wegkomt. Bij Curb volgt op het ongemak vrijwel altijd de bevrijdende lach. Girls is realistischer en minder obviously funny van toon. Hannah’s acties worden in Girls niet weggerelativeerd. En dus blijft het negatieve gevoel bij de kijker veel nadrukkelijker hangen, betoogt Whitney.

Haat jegens Hannah, omdat ze een vrouw is

Ik kan me er wel iets bij voorstellen. Toch denk ik persoonlijk dat de diepe afkeer van Hannah Horvath nog een andere oorsprong kent. Ik denk dat de haat jegens Hannah vooral voortkomt uit het feit dat ze – je voelt hem waarschijnlijk al aankomen – een vrouw is. Ik denk dat we als kijkers (en daar bedoel ik mannen én vrouwen mee) niet gewend zijn om ons te moeten identificeren met een vrouw die in ogen van velen zo onsymphatiek is, zonder dat ze heel duidelijk als de ‘schurk’ wordt neergezet. Ook Whitney stipt in haar analyse aan dat we mannelijke hoofdpersonages die zich even asociaal gedragen als Hannah, gemakkelijker lijken te vergeven.

Denk bijvoorbeeld aan het personage van comedian Louis CK, in zijn serie Louie. Zowel Louis CK als Lena Dunham spelen in hun serie een uitvergrote – weinig flatteuze – versie van zichzelf. En zowel in Girls wordt ook in Louie eerder op het ongemak dan op de bevrijdende lach gespeeld. Maar als Louie een vrouw vernedert, omdat ze door zijn stand-upshow heen praat (“Your mother is a whore. Oh, she’s dead? Good. Because she can’t make anymore cunts.”) kom je op internet de volgende dag geen ‘why Louie is the most terrible character ever’-lijstjes tegen. Als Hannah niet meteen supportive reageert op haar vader die uit de kast komt is, is ze zo’n beetje de antichrist. Een opmerkelijk verschil.

Onsympathiek én publiekslieveling

Natuurlijk kun je betogen dat er buiten Hannah genoeg vrouwelijke personages bestaan, die onsympathiek én publiekslieveling zijn (Miranda Priestley uit The Devil Wears Prada, Regina George uit Mean Girls ). Maar het verschil is dat deze personages doorgaans vallen onder het gangbare archetype van vrouwelijke slechtheid, namelijk: de ‘bitch’. De bitch is manipulatief en meedogenloos, maar charmant wanneer het haar uitkomt. Ze blinkt uit in roddel, achterklap en passief agressieve aanvalstactieken. Doorgaans beschikt de bitch ook over een aantrekkelijk uiterlijk, waarmee ze mannen om haar vinger windt en andere vrouwen de loef afsteekt. Zo is de typische bitch weliswaar onsympathiek, maar ook herkenbaar en dus niet werkelijk bedreigend. We weten immers precies wat we aan haar hebben.

Hannah is geen bitch

Hannah is geen bitch. Ze is tactloos, lomp en weinig empathisch. Ze kwetst mensen meestal onbewust en vindt zelden dat ze zelf iets verkeerd heeft gedaan. Ze toont haar (volgens Hollywood’s maatstaven onvolmaakte) lijf schaamteloos en zonder zich ermee bezig te houden of anderen dat lijf als aantrekkelijk beschouwen. Ze weigert verantwoordelijkheid te dragen voor haar keuzes en is egocentrisch op het narcistische af. En in tegenstelling tot veel andere onaangepaste vrouwelijke personages, zoals Liesbeth Salander uit de Millenium-trilogie en Saga Nóren uit The Bridge wordt er bij Hannah geen (autistische) stoornis opgeworpen als ‘excuus’ voor haar gedrag.

Hannah Horvath

Nee, uit bovenstaand plaatje komt geen ‘aardig’ persoon naar voren. Maar de vraag is wat mij betreft niet of we Hannah aardig moet vinden – ze is helemaal niet als een aardig personage geschreven – de vraag is waarom we ‘t zo érg lijken te vinden dat ze niet aardig is. Ik zeg ‘we’, want ook ik betrap me erop dat ik een onbeschofte Louis CK hilarisch vind, terwijl ik me aan Hannah stoor. Ik betoog dan ook niet dat de aversie tegen Hannah niet mag bestaan. Maar het is naar mijn idee wel interessant om stil te staan bij de vraag waar die sterke aversie precies uit voortkomt.

Ze is een ontregelend personage

Mijn conclusie is dat we weerstand voelen, doordat Hannah ons een type ‘onsympathieke vrouw’ voorschotelt voor dat we zelden in films en series gerepresenteerd zien: geen bitch, maar een vrouwelijke klootzak. Dat maakt haar tot een ontregelend personage. En ontregeling gaat vaak gepaard met irritatie. Een socioloog vertelde mij ooit over een onderzoekje dat ze deed bij een studenten. Ze kregen de opdracht in een kring te gaan zitten en een boek door te geven. Steeds op dezelfde manier: boek openvouwen, dichtslaan en doorgeven. Vervolgens kreeg een nieuwkomer de opdracht in de kring te gaan zitten en het patroon te doorbreken. Door het boek door te geven, zonder het eerst open en dicht te slaan. Het gevolg? De groep werd woedend op de nieuwkomer. De groep had geen idee waaróm ze het boek al die tijd op die ene manier hadden doorgegeven. Toch riep het gedrag van nieuwkomer weerstand op. Gewoon omdat het de zekerheid die ze met elkaar hadden geschapen aan het wankelen bracht.

Lak aan de regels

Ik zeg: laat het personage van Hannah Horvath maar de nieuwkomer in de kring van vrouwelijke personages zijn. De nieuwkomer die we allemaal haten en over wie we grenzeloos kunnen roddelen. Die lak heeft aan de regels van de kring en irritatie oproept, omdat ze het boek op een andere manier doorgeeft. Die de kring met haar komst misschien minder harmonieus, minder veilig en minder voorspelbaar gemaakt. Maar, thank god, ook een stuk minder saai.

7 Comments

7 Comments

  1. Naomí

    5 maart 2016 at 21:47

    Dank voor dit goede stuk!

    Nog een dimensie die ik ter aanvulling zou willen aanbieden:
    de manier waarop Hannah’s narcisme wordt geëtaleerd. Girls heeft in die zin meer gemeen met Woody Allen’s oude repertoire (waar hij zelf de hoofdrol speelt) dan met bijvoorbeeld Louie. Ja, er wordt ongemak opgezocht, maar de serie vraagt je uiteindelijk toch om voor Hannah te juichen door de laatste paar seizoenen met een soort sentimenteel happy-ending af te sluiten. Daarmee lijkt gezegd te worden: “ja, Hannah is beperkt, egoistisch en narcistisch maar we houden toch van haar” (op een vergelijkbare manier waarop W. Allen vaak lijkt te zeggen dat hij narcistisch en neurotisch is maar dat hij er toch niets aan kan doen, dus dat we m zo maar moeten accepteren).

    Wat mij als kijker uiteindelijk het meeste stoort bij Girls is de manier waarop de serie als geheel haar gedrag op een bepaalde manier blijft goedpraten; ons vraagt haar niet te hard te veroordelen. Het zou veel minder storend zijn dat Hannah onsympathiek is als de montage en verhaallijnen van de serie ons niet zo dwingend zouden vragen met haar mee te leven. (bijvoorbeeld in de scene dat Hannah en Adam weer bij elkaar komen, Hannah met Fran door de sneeuw loopt, of Hannah na een mislukte Graduate School poging euforisch terug New York in rijdt)

    Neemt niet weg dat het een erg goede serie is, en dat dit artikel een nodig geluid biedt voor het onmiskenbare (en vaak onbewuste) seksisme dat onze kijkervaring sterk beïnvloedt!

    • Floor Bakhuys Roozeboom

      10 maart 2016 at 13:10

      Ha Naomi, dank voor je reactie! Interessante punten maak je hier. Het zou inderdaad goed kunnen dat het extra wringt omdat we in Girls gevraagd worden om mee te leven met iemand die we tegelijkertijd onsympathiek vinden. Een ander punt dat volgens mij nog een rol speelt is dat slechte eigenschappen in vrouwelijke personages vaak gecompenseerd worden door trekjes die ze weer wat aantrekkelijker moeten maken. Dat zie je bijvoorbeeld bij de andere personages. Marnie is onmogelijk, maar mooi. Shosh is irritant, maar ‘lekker gek’en grappig. Jessa is onverantwoordelijk, maar op een (clichématige)vrijgevochten-bloedmooie-hippie-chick’-manier. Wat Hannah als vrouwelijk personage naar mijn idee zo opvallend maakt, is dat ze onsymphatiek is zonder dat ze ‘verzachtende eigenschappen’ krijgt toebedeeld, om haar meer ‘loveable’ te maken. Dat maakt haar in mijn ogen zowel irritant als interessant, maar het maakt het voor kijkers ook moeilijk om met haar mee te leven.

  2. Pingback: The Female Gaze: stereotypes in Modern Family – Vileine.com

  3. Pingback: The Female Gaze: Broad City geeft ons imperfectie zonder zelfhaat – Vileine.com

  4. Pingback: The Female Gaze: You’re The Worst en de ‘gouden tijd’ van tv – Vileine.com

  5. Pingback: The Female Gaze: Broad City’s perfect imperfections – Vileine.com

  6. Pingback: Female Gaze: wat we niet in de titel kunnen zetten over Girls – Vileine.com

Leave a Reply

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

VERS

We do not believe in the world empowering women.

We believe in women empowering the world!

Journalist, activist, game-changing artist, mind-body scientist, international solidarist?

Join the tribe

Copyright © 2020 Vileine

To Top